مشروط باشد به لحاظ استقبال و عدم آن در آن. بلى، در جائى كه وظيفه او عمل به ظن است اگر مفيد ظن باشد و اقوى از آن ممكن نباشد، خوب است، بلكه اگر مسلمى نماز كند به طرفى، يا در حال تخلى رو به طرفى كند هم ثمر ندارد، غاية الامر، فعل خودش محمول بر صحت مىشود، و الا اثبات قبله نمىكند. پس در باب قبله، واجب است تحصيل عمل با امكان. و با عدم آن بايد با اجتهاد، عمل به ظن كند الاحرى فالاحرى، بدون تفاوت ما بين افراد اسباب ظن. وامور مذكوره، موضوعيتى ندارد. بلى، از اسباب ظن مىباشند نوعا. پس بعد از ملاحظه اينها و ساير جهات به قدر الامكان اگر ظنى حاصل شد عمل كند به آن.
(والله العالم) سؤال 59:
در مكانى كه احتمال حبوب محترمه است مثل مزارع و مجرش و دكان خبازى ونحو اينها، فحص لازم است، يا نه؟ و با بودن قرآن در خلف مصلي صلاة چه حكم دارد؟
جواب: وجوب احترام حبوب محترمه، مثل گندم، و جو، و برنج، و هم چنين نان معلوم نيست، بلكه هتك حرمت آن حرام است. و مجرد نماز كردن بر روى آن، هتك حساب نمىشود. اگر چه در بعض اخبار است كه حضرت مىفرمايد: " لولا انه من أصحابنا لعنته " 1 و ممكن است كه مراد در صورت بى اعتنايى باشد. و احوط، ترك است مطلقا.
و بودن قران در خلف مصلى به مجرده، هتك محسوب نيست، مگر آن كه از باب بى اعتنائى باشد. و اما با فرض شك، پس مانعى ندارد.
سؤال 60: نماز و غسل و وضو در مكان مغصوب، يا آب مغصوب صحيح است، يا نه؟ و آيا عسر و حرج مجوز آن هست، يا نه؟
جواب: باطل است. وعسر و حرج مجوز وضو و غسل نيست، بلكه تيمم مىكند و اما نماز در مكان مغصوب اگر ترك آن مستلزم حرج باشد مثل آن كه محبوس باشد در مكان مغصوب كه بتواند بيرون رود و لكن حرج باشد، يا آن كه در مكان غصبى سكنى داشته باشد كه