اضعاف مضاعف زياده شده، مخارج وارث آن يك نفر مرحوم را هم داده اند در آن مدت.
حال خيال تفريق را دارند. آيا وارث آن مرحوم استحقاق زيادى هم دارد، يا بايد همان سهم روز مرحوم شدن آن يك نفر را ببرند؟
جواب: هر گاه آن دو نفر تجارت و كسب كرده اند در ذمه براى خودشان، غاية الامر عصيانا از مال مشترك اداء ووفاء ما فى الذمه كرده اند، در اين صورت، ربح مختص خودشان است و آن وارث بيش از سهم حين الموت را مستحق نيست.
و اگر تجارت و كسب كرده اند به عين مال مشترك يا به ذمه، لكن به قصد شركت همه، پس با فرض مأذون بودن در تجارت از قبل آن ميت، يا از حاكم شرع بر تقدير صغير بودن وارث، يا از قبل وارث بر تقدير كبير بودن او، يا اجازه كردن بعد از كبر، در اين صورت آن وارث سهيم مىباشد در ربح نيز. غاية الامر بر تقدير مأذون بودن آن دو نفر در تجارت، استحقاق اجرت زحمت خود را دارند، هر گاه در عمل قصد تبرع نكرده باشند.
و اما بر تقدير عدم مأذونيت، پس استحقاق اجرت هم ندارند، هر چند وارث اجازه كند تصرفات ايشان را (والله العالم).
سؤال 462: قريه اى است مشترك ما بين متعددين، مالكين سه دانگ، آب يك نهر آن قريه را به نوبه بيست و چهار هنگام انداخته، به قريه ديگر خود مىبرند. و مالكين سه دانگ نيز، بيست و چهار هنگام در خود آن قريه مصرف مىكنند. و اين تقسيم سالها معمول بوده مالكين سه دانگ كه در خود آن قريه مصرف مىكنند، اظهار مىكنند كه اين نوبه بيست و چهار هنگام براى ما ضرر كلى دارد. يا آب را نصف كنيد، يا نحو ديگر قرار دهيد. در جواب مىگويند: " معمولى است و ما به همين نحو متصرفيم و تغيير نمىدهيم ".
اولا معمولى حجيت دارد يا نه؟
ثانيا تقسيم به نوبه، لزوم شرعى دارد يا نه؟
ثالثا اين عنوان تصرف، موضوعيت دارد يا نه؟
مسأله ديگر: هر گاه طرفين ندانند كه اين تقسيم از سابقين، مجرد تبانى بوده يا در بين، ملزم شرعى بر عدم تغيير بوده است، حكم چيست؟