به اهلش برساند، كه در اين صورت تصرف در بقيه مانعى ندارد.
سؤال 179:
هر گاه خمس و زكات هر دو در زمان واحد تعلق بگيرند به مالى، كدام را مقدم بدارد؟
جواب: بعيد نيست وجوب اخراج هر دو از تمام مال، پس تقدم و تأخر فرق ندارد. و محتمل است تخيير بين تقدم هر يك. و محتمل است توزيع، به اين كه فرض تقديم هر يك بشود، و اخراج شود هر يك از بقيه، و بعد خمس باقى مانده و زكات باقى مانده را جمع كرده، نصف مجموع را گرفته، تنصيف كنند، مثلا ده وزنه گندم هر گاه متعلق هر دو شد، زكات هشت وزنه را بدهد، و خمس نه وزنه. دو وزنه مانده كه زكات آن داده نشده و يك وزنه مانده، كه خمس آن داده نشده است - و زكات دو وزنه، دو عشر است. و خمس يك وزنه، خمس دو عشر و يك خمس دو خمس است نصف آنها يك خمس است آن را تنصيف كند يك عشر را خمس بدهد يك عشر زكات، پس زكات ده وزنه، نه عشر وزنه است خمس آن دو وزنه الا عشر وزنه.
طريق ديگر در توزيع اين كه در نصف آن مقدار، خمس را مقدم دارد، در نصف ديگر زكات را. و اين طريق با سابق در نتيجه يكى مىشود، چون خمس پنج وزنه، يك وزنه است.
و زكات آن بعد از اخراج يك وزنه چهار عشر وزنه است. و زكات پنج وزنه، پنج عشر است.
و خمس آن بعد از اخراج پنج عشر، چهار خمس و نيم است. پس زكات مجموع نه عشر است. و خمس مجموع، يك وزنه و چهار خمس و نيم، كه دو وزنه الا عشر مىشود.
اينها در صورتى است كه بر فرض تقديم خمس، بقيه از نصاب بيفتد. و اما اگر بر تقدير خمس، بقيه از نصاب نيفتد بنابر اختيار احتمال سوم كه توزيع باشد ممكن است اجراء اصالت برائت از وجوب زكات، مثلا اگر چهل گوسفند متعلق زكات و خمس شود، بر تقدير تقديم خمس، از نصاب مىافتد. و هم چنين اگر چهل و يكى يا بيشتر باشد الى پنجاه گوسفند. وايضا توزيع در صورتى است كه تقديم هر يك موجب نقص در ديگرى بشود. و اما اگر تقديم احدهما، موجب نقص ديگرى بشود بدون عكس، باز ممكن است اجراء اصل برائت، مثلا اگر پنجاه و يك گوسفند باشد، بر تقدير تقديم زكات، خمس از يك گوسفند داده نشده، و بر تقدير