گمان كند كه تكرار نمىكند واجب نيست.
3 - در امر و نهى مفسده مهمترى وجود نداشته باشد، پس اگر بداند يا گمان كند يا احتمال صحيح عقلايى دهد كه با امر و نهى او زيان جانى يا آبرويى يا مالى قابل توجهى به او يا خويشان يا نزديكان او و يا به عده اى از مؤمنين مىرسد، امر و نهى واجب نيست، بلكه در بسيارى موارد حرام مىباشد.
" مسأله 1980 " اگر معروف يا منكر از امورى است كه شارع مقدس به آن اهميت زياد مىدهد - مانند اصول دين يا مذهب، نگهبانى از قرآن، حفظ عقايد مسلمانان و استقلال آنان - بايد ملاحظه اين اهميت بشود، و مجرد زيان باعث واجب نبودن آن نيست، پس اگر حفظ عقايد مسلمانان يا حفظ احكام ضرورى اسلام بر بذل مال و جان متوقف باشد، بذل آن واجب است.
" مسأله 1981 " اگر بدعتى در دين واقع شود - مثل منكراتى كه برخى دولتها به اسم دين اسلام انجام مىدهند - اظهار حق و انكار باطل خصوصا بر علماى اسلام واجب است، و اگر سكوت علما موجب هتك مقام علم وسوء ظن به علماى اسلام شود، اظهار حق به هر شكل ممكن واجب است، هر چند بدانند تأثير نمىكند.
" مسأله 1982 " اگر سكوت علماى اسلام موجب تقويت ظالم و تأييد او يا بدبينى مردم به علما و متهم شدن آنان به سازش با دستگاه ظلم گردد، اظهار حق و انكار باطل واجب است، اگر چه بدانند جلوگيرى از گناه و ظلم نمىشود.
" مسأله 1983 " مقررات جمهورى اسلامى در صورتى كه از مسير قانونى به تصويب رسيده و مخالفتى با شرع نداشته باشد لازم الاجراست، بلكه شايسته است مسلمانى كه در كشور غير اسلامى به سر مىبرد از مقررات آن كشور - در صورتى كه مغايرتى با شرع نداشته باشد - پيروى نمايد.
مراتب امر به معروف و نهى از منكر:
امر به معروف و نهى از منكر مراتبى دارد كه در صورت احتمال حاصل شدن مقصود از مرتبه پايين، اقدام در حد مرتبه بالاتر جايز نيست، و مراتب امر و نهى از اين قرار است:
مرتبه اول - به گونه اى با گنهكار بر خورد شود كه احساس كند ارتكاب گناه سبب شده با وى اين گونه بر خورد مىكنند، مثل اين كه از او روى بگردانند يا با چهره خشمگين با وى ملاقات كنند و يا با او رفت و آمد نكنند. و اگر در اين مرتبه درجاتى باشد و احتمال تأثير درجه ضعيف وجود داشته باشد، به همان درجه ضعيف اكتفا كنند، مثلا اگر احتمال داده