مىكند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است، بلكه در صورتى كه پس از تحقيق گمان به صبح داشته يا بنابر احتياط گمان به شب داشته يا شك داشته كه صبح شده يا نه و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام داده و بعد معلوم شود صبح بوده قضاى آن روزه بر او واجب مىشود. ولى اگر بعد از تحقيق يقين كند كه صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست.
4 - هر گاه به گفته كسى كه مىگويد صبح نشده كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است، خواه گفته آن فرد براى او حجت باشد يا نه.
5 - هر گاه به گفته كسى كه مىگويد صبح شده يقين نكند يا خيال كند شوخى كرده و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است.
6 - هر گاه نابينا و مانند آن به گفته كسى كه مىگويد مغرب شده اطمينان كرده و افطار كند و بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
7 - بنابر احتياط هر گاه در هواى صاف به علت تاريك شدن هوا يقين كند مغرب شده و افطار نمايد و پس از آن معلوم شود مغرب نبوده است، ولى اگر در هواى ابرى با اطمينان به مغرب افطار كند و پس از آن معلوم شود مغرب نبوده قضا لازم نيست.
8 - اگر به گفته دو عادل روزه خود را افطار كند يا به گفته كسى اطمينان پيدا كند مغرب شده و افطار نمايد ولى بعد معلوم شود مغرب نشده است.
9 - هر گاه بى جهت يا براى خنك شدن مضمضه كند - يعنى آب را در دهان بگرداند - و بى اختيار فرو رود، ولى اگر فراموش كند روزه است يا براى وضوى نماز واجب مضمضه كند و بى اختيار فرو رود قضا بر او واجب نيست.
10 - بنابر احتياط اگر چيز ديگرى غير از آب را در دهان ببرد و بى اختيار فرو رود، يا آب را براى استنشاق در بينى نمايد و اتفاقا فرو رود.
11 - بنابر احتياط واجب هر گاه نمىتوانسته مسأله را ياد بگيرد يا اصلا متوجه مسأله نبوده و يا يقين داشته فلان چيز روزه را باطل نمىكند و آن را انجام داده است.
12 - بنابر احتياط هر گاه با همسرش ملاعبه كند و بدون اين كه قصد و يا عادت داشته باشد بدون اختيار منى از او خارج شود.
مواردى كه قضا و كفاره هر دو واجب است " مسأله 1547 " در موارد زير علاوه بر قضا كفاره نيز بر انسان واجب مىشود:
1 - اگر از روى علم و آگاهى و عمد يكى از مبطلات روزه را انجام دهد، و هم چنين