فراهم آورده، اگر فروش آنها در پايان هر سال ممكن باشد بايد در پايان سال اول خمس اصل سرمايه و ترقى آن را، و در سالهاى بعد خمس ترقى قيمت باقيمانده را بپردازد، هر چند آنها را نفروشد. و اگر چندين سال حساب نكرده، كافى نيست خمس همه را بدهد، بلكه بايد خمس سال به سال را حساب كند و خمس در آمد هر سال را با همه در آمد خمس سال قبل بدهد، مثلا اگر آخر سال اول همه مال صد هزار تومان ارزش داشته و آخر سال دوم دويست هزار تومان ارزش دارد، بيست هزار تومان براى سال اول بدهكار است و از صد هزار تومان سال دوم، بيست هزار تومان آن سود خمس سال اول است و شانزده هزار تومان نيز براى هشتاد هزار تومان سود سال دوم بدهكار است، پس در آخر سال دوم پنجاه و شش هزار تومان بدهكار مىباشد. و به همين نسبت حساب سالهاى بعد بايد انجام شود، و كسى كه شخصا توان محاسبه را ندارد بايد به مجتهد جامع الشرايط اعلم يا نماينده او مراجعه و مصالحه نمايد.
" مسأله 1645 " هر گاه از در آمد سال چيزى را كه جزو مخارج او نيست خريدارى كند و قيمت آن ترقى نمايد، بايد علاوه بر خمس اصل آن خمس ترقى قيمت را نيز بپردازد.
" مسأله 1646 " اگر قيمت جنسى كه براى تجارت خريد بالا رود و آن را نفروشد و در بين سال قيمتش پايين آيد، خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست، و اگر پس از ترقى قيمت به اميد ترقى بيشتر - با وجود مشترى و امكان فروش - بى جهت تا پايان سال آن را نفروشد و در سال بعد قيمتش تنزل پيدا كند، خمس ترقى قيمت را بايد بپردازد، ولى اگر به اندازه اى نگه داشته كه تجار معمولا براى گران شدن جنس آن را نگه مىدارند و اتفاقا قيمت آن تنزل پيدا كند، خمس ترقى قيمت آن را بدهكار نيست.
" مسأله 1647 " اگر عين مالى را كه خمس ندارد - مانند ارث يا مهريه - سرمايه و يا وسيله تجارت يا كسب قرار دهد، لازم نيست خمس آن را بدهد، ولى اگر قيمت آن ترقى پيدا كند و يك سال از آن بگذرد و امكان فروش هم داشته باشد، بايد خمس ترقى قيمت را بپردازد.
" مسأله 1648 " هر جنس و مالى كه يك بار خمس آن داده شود ديگر خمس به آن تعلق نمىگيرد، مگر اين كه رشد كرده يا قيمت آن افزايش يابد، كه بايد خمس مقدارى كه رشد كرده يا افزايش يافته داده شود، ولى اگر رشد قيمت بر اثر كاهش ارزش پول باشد - به طورى كه در آمد و غنيمت محسوب نشود - خمس آن لازم نيست.
" مسأله 1649 " اگر نهالى را از در آمد خود بخرد و بكارد، چنانچه خمس آن را نداده باشد بايد خمس درخت را بپردازد.