سجده بر يال اسب يا كوهه زين كند و اگر ركوع و سجود متعذر باشد اشارت به سر كافيست و اگر نتواند به چشم اشارت كند و اگر حال به جائى رسد كه اشارت نيز ممكن نباشد عوض هر ركعت سبحان الله والحمد لله ولا إله الا الله والله اكبر بگويد پس عوض نماز مغرب سه نوبت بگويد و عوض هر يك از چهار نماز ديگر دو نوبت و نيت و تكبير احرام و تشهد و تسليم بجا آورد فصل چهارم در بيان احكام نماز جماعت از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام منقول است كه نماز جماعت افضل است از نماز منفرد به بيست و چهار درجه و جماعت در نمازهاى پنجگانه يوميه مستحب است به استحباب مؤكد و در نماز جمعه واجب است خواه سنت گذارده شود و خواه واجب و در نماز عيد قربان و عيد ماه رمضان هر گاه واجب باشد و در نماز كسوف و خسوف و مانند آن مستحب است اما در نماز سنتى جماعت حرامست مگر در شش جا اول نماز طلب باران دويم نماز عيد قربان سيم نماز عيد رمضان وقتى كه سنت باشد چهارم نماز عيد غدير پنجم نماز بر ميتى كه به شش سال نرسيده باشد ششم نمازى كه يك نوبت پيش نماز گذارده باشد و جمعى حاضر شوند و خواهند كه در آن نماز به او اقتدا كنند پس جايز است كه پيش نماز آن نماز را نوبت ديگر به نيت سنت بگذارد و جمعى كه با او آن نماز را گذارده بودند نيز جايز است كه نوبت ديگر با او آن نماز را به نيت سنت بگذارند و بدان كه مشروع بودن نماز جماعت مشروط است به چهارده شرط اول آنكه پيش نماز بالغ باشد و بعضى از مجتهدين جايز داشته اند كه طفل نزديك به بلوغ پيش نمازى كند و اين مذهب ضعيف است دوم آنكه شيعه اثنى عشرى باشد سيم آنكه عادل باشد اگر چه بنده باشد و بعضى از مجتهدين تجويز نكرده اند كه بنده پيش نمازى غير بنده كند و هر گاه بعد از نماز جماعت ظاهر شود كه پيش نماز عادل نبوده بر مأمومين لازم نيست كه نماز را اعاده كنند خواه وقت نماز باقى باشد و خواه نباشد و اگر در اثناى نماز ظاهر شود نيت انفراد كنند و آنچه به نيت اقتدا واقع شده صحيح است چهارم آنكه ايستاده نماز گذارند پس اگر به جهت بيمارى نشسته نماز گذارد جايز نيست شخصى را كه قادر بر ايستادن باشد به او اقتدا كند اما كسى كه قدرت بر ايستادن ندارد جايز است پنجم آنكه از اخراج بعض حروف و فاتحه و سوره و اذكار واجبى عاجز نباشد پس اگر عاجز باشد او را جايز نيست كه پيش نمازى شخصى كند كه بر آن قادر باشد و جايز است كه پيش نمازى مثل خود كند ششم آنكه مرد باشد هر گاه پيش نمازى مردان كند چه زن را پيش نمازى مردان كردن جايز نيست اما پيش نمازى زنان كردن جايز است مرد را و زن را و خنثى را جايز است كه پيش نمازى زنان كند اما پيش نمازى مردان و مثل خود
(٩٢)