اما واجبست كه آنچنان باشد كه در وقت سجده كردن از بام خانه كعبه قدرى در قبله او باشد و همچنين اگر در اندرون خانه كعبه باشد و رو به جانب در خانه نماز كند واجبست كه قدرى از آستان در كعبه در قبله او باشد و اما شخصى كه نزديك خانه كعبه باشد به حيثيتى كه كعبه را تواند ديد مثل مردمى كه در مكه اند بر او لازم نيست كه در وقت نماز خانه كعبه را ببيند اما برو واجبست به طريقى نماز گذارد كه اگر از ميان دو قدم او تا به ميان پيشانى او در وقت سجود خطى بكشند آن خط راست به خانه كعبه بخورد و ببايد دانست كه از خانه كعبه تا آسمان و تا زير زمين تمام حكم خانه كعبه دارد پس اگر شخصى كه بر كوهى كه در شهر مكه است يا در چاهى عميق نماز كند نماز او صحيح است اگر چه خطى كه از ميان دو قدم او به طريقى كه مذكور شد بكشند بر عين خانه كعبه نخورد اما هر گاه به آنچه در حكم خانه كعبه است مىرسد كافيست و نماز درست است و اما آن شخصى كه از شهر مكه دور است به حيثيتى كه ديدن خانه كعبه او را ممكن نيست مثل آنكه در شهرهاى ديگر باشد قبله او عين كعبه (1) نيست بلكه جهت كعبه است يعنى جانبى كه خانه كعبه در او است نه همه آن جانب بلكه آن مقدار از آن جانب كه مصلى در هر جزئى از اجزاى آن تجويز كند كه خانه كعبه در آن بوده باشد و جزم كند كه از آن مقدار بيرون نيست و آن را به قبله مساجد و قبرهاى مسلمانان معلوم مىتوان كرد و به علاماتى كه در ميانه فقها مشهور است نيز معلوم مىشود مثلا علامت قبله بعضى از عراق عرب مثل بغداد آنست كه جدى را بر پس دوش راست بگيرند و علامت بعضى ديگر از آن بلاد مثل شهر موصل آنست كه مشرق را بر جانب چپ و مغرب را بر جانب راست بگيرند و علامت قبله بعضى از بلاد شام آنست كه جدى را بر دوش چپ گيرند و علامت بعضى از آن بلاد آنست كه سهيل را در وقتى كه به غايت بلندى رسد در ما بين چشمها گيرند و علامت بلاد يمن آنست كه سهيل را در وقت مذكور در پس سر ما بين دوشها گيرند و اكثر اين علامات از علم هيئات معلوم شده و دانستن قبله اعتماد بر اين علم جايز است (2) اما اگر شخصى در صحرا باشد و از علامات قبله چيزى ظاهر نباشد و شخصى يافت نشود كه از قول او ظن قبله به هم رسد بر آن شخص واجبست كه نماز را چهار نوبت به چهار جهت بگذارد اگر وقت وسيع باشد و اگر وقت تنگ باشد به هر قدر كه وقت گنجد نماز گذارد اگر چه يك نوبت باشد به هر جهت كه خواهد فصل اگر بر شخصى بعد از آنكه نماز گذارده باشد ظاهر شود كه در حال نماز روى او به قبله