و هر يكى را بر ديگرى مقدم داشتن جايز است نهم شستن جانب راست است دهم چپ است و ناف و عورتين را با هر يك از جانبين كه شويد (1) رواست يازدهم در غسل ترتيبى اول سر و گردن را بشويد و بعد از آن جانب راست را و بعد از آن جانب چپ را پس اگر شستن يكى از اين دو جانبين را بر شستن سر مقدم دارد به اجماع آن غسل باطل است اما اگر جانب چپ را بر جانب راست مقدم دارد در باطل بودن آن غسل خلاف است بعضى برآنند كه غسل صحيح است اما اكثر برآنند كه غسل باطل (2) است دوازدهم آنكه خود افعال غسل را بجا آورد مگر آنكه عاجز باشد چنان كه در وضو مذكور شد سيزدهم آنكه آب بر هر يك از اعضا روان باشد پس اگر در غسل ترتيبى دست را تر سازد بر اعضا مالد غسل باطل خواهد بود و همچنين اگر در غسل ارتماسى در زير آب نيت كند و مقارن نيت اصلا حركت نكند در اين صورت نيز غسل باطل است چهاردهم تخليل نمودن آنچه مانع رسيدن آب باشد به ظاهر بدن مثل انگشتر و زهگير و غيره پانزدهم آنكه در (3) غسل ارتماسى وقتى در آب فرو رود پاها را از زمين قلتين اندكى مرتفع سازد و حركت دهد تا آب بر كف پاها برسد و اگر هر دو پا يا يك پا بر زمين قلتين چسبيده و آب بر آن نگذرد غسل باطل خواهد بود شانزدهم بر حكم نيت بودن از اول غسل تا آخر غسل يعنى قصد امريكه منافى غسل باشد نكند مثل قصد ريا يا خنك ساختن بدن يا چرك بر طرف كردن از بدن يا قصد حدث اكبر كردن در اثناى آن اما اگر قصد حدث اصغر كند اين غسل نزد بعضى از مجتهدين باطل است ونزد بعضى باطل نيست چنان كه عن قريب به تفصيل مذكور خواهد شد هفدهم آنكه غسل ارتماسى نكند هر گاه احرام يا روزه واجبى داشته باشد و افطار بر او حرام باشد كه آن غسل باطل است چه سر در آب فرو بردن در احرام و روزه واجب حرام است اما اگر روزه سنتى داشته باشد غسل ارتماسى كند صحيح است و همچنين اگر در روزه واجب به سهو غسل ارتماسى كند آن غسل صحيح است و هرگاه شخصى به آب غوطه خورد و در زير آب به ياد آورد كه روزه واجبى دارد و خواهد كه در آن وقت غسل ارتماسى كند بايد در وقتى كه خواهد از زير آب بيرون آيد نيت غسل كند و در اثناى بيرون آمدن غسل را تمام كند آن غسل صحيح است و اما آن پانزده چيز كه در غسل سنت است اول آنكه اگر مرد يا زن انزال شده باشد قبل از غسل بول كند تا بقيه منى با بول بيرون آيد و اگر بول نيايد استبرا (4) كند به طريقى كه در آداب طهارت خانه رفتن مذكور شد دوم آنكه چون دست در آب گذارد اين دعا بخواند بسم الله و بالله اللهم اجعلني من التوابين واجعلني من المتطهرين سيم آنكه هر دو دست را تا به مرفق سه نوبت قبل از غسل بشويد چهارم سه نوبت مضمضه كردن پنجم سه نوبت استنشاق كردن ششم مسواك كردن