نماز ظهر گذشته باشد نظر به حال مصلى پس اگر متطهر (1) و مقيم باشد مقدار چهار ركعت گذشته باشد وقت عصر داخل شده و اگر محدث باشد مقدار طهارت و چهار ركعت گذشته باشد و اگر مسافر و متطهر باشد مقدار دو ركعت و اگر مسافر و متطهر باشد مقدار طهارت و چهار ركعت گذشته باشد و آخر وقت ظهر وقتى است كه تا غروب آفتاب مقدار نماز عصر مانده باشد نظر به حال مصلى چنانچه معلوم شد و اين مقدار وقت مخصوص عصر است و مقدار اداء ظهر از اول زوال مخصوص ظهر است و ما بين دو وقت مخصوص مشترك است ميان ظهر و عصر و آخر وقت عصر غروب آفتاب است (2) و آن اول وقت نماز شام است و علامت آن بر طرف شدن سرخى است كه در جانب مشرق ظاهر مىشود و اول وقت نماز خفتن وقتى است كه از غروب آفتاب مقدار سه ركعت گذشته باشد اگر متطهر باشد يا مقدار سه ركعت يا طهارت اگر محدث باشد پس وقت مشترك مىشود ميان شام و خفتن تا آنكه باقى ماند به نصف شب آن مقدار كه نماز خفتن را به آن ادا توان كردن و آن مخصوص نماز خفتن است نظر به حال مصلى چنان كه گذشت و جمعى از مجتهدين برآنند كه تا سرخى جانب مغرب بر طرف نشود وقت نماز خفتن داخل نمىشود فصل نماز در اول وقت گذاردن ثواب عظيم دارد به تخصيص نماز صبح و مغرب و تأخير نماز از اول وقت به غايت مكروه است مگر در چند جا كه تأخير نماز از اول وقت سنت است و از آن جمله دوازده جا كه مشهورتر است مذكور مىسازيم اول تأخير نماز خفتن تا وقتى كه سرخى مغرب بر طرف شود و بعضى مجتهدين اين تأخير را واجب مىدانند دويم تأخير نماز ظهر در بلادى كه هوا به غايت گرم مىشود تا وقتى كه گرمى هوا كمتر شود سيم تأخير نماز عصر تا وقتى كه سايه كه بعد از زوال حادث شده مساوى شاخص شود چهارم تأخير زنى كه استحاضه كثيره دارد هر يك از نماز ظهر و عصر را به آخر وقت تا چهار نماز را به يك غسل در يابد پنجم تأخير نماز صبح و ظهر و عصر جهت گذاردن نافله آن ششم تأخير پيش نماز نماز را تا وقتى كه مأمومين جمع شوند هفتم تأخير مأمومين نماز را تا وقتى كه پيش نماز حاضر شود هشتم تأخير مسافر نماز را تا فرود آمدن هر گاه آداب نماز را در منزل بهتر بجا تواند آورد نهم تأخير نماز مغرب و خفتن تا رسيدن به مشعر الحرام چنانچه در كتاب حج مذكور خواهد شد دهم تأخير نماز مغرب شخصى را كه جمعى انتظار او بكشند كه با او افطار نمايند و يا خود روزه بوده باشد و به غايت گرسنه شده باشد يازدهم تأخير مربيه طفل ظهر و عصر را به آخر وقت تا چهار نماز را