نمى دانى كه اينان پس از تو چه حوادثى آفريدند)، علما اتفاق دارند كه اين روايت درباره كسانى است كه پس از وفات رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مرتد شدند و آنان در زمان حيات آن حضرت از اصحاب او بودند و پس از او مرتد گشتند). (1) و نيز گويد: (مراد از آنها اهل ارتداد است كه پس از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مرتد شدند وابوبكر با آنان جنگيد). (2) وابن منظور در (لسان العرب) ماده (ردد) گويد: (و در حديث قيامت و حوض آمده است: (پاسخ آيد كه آنان پيوسته عقب گرد كردند) يعنى از بعضى واجبات تخلف كردند. و منظور ارتداد به كفر نيست، و به همين دليل اين ارتداد را به (اعقابهم) مقيد ساخته (يعنى به گذشته خويش و دوران جاهليت. بنابر اين مربوط به اكثر اصحاب نيست بلكه مربوط به عده خاصى است) زيرا احدى از صحابه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مرتد نشد (به اين معنا كه به دوران جاهليت بازگردد) و تنها گروهى از سركشان عرب مرتد گشتند). (3) علامه مظفر رحمه الله در رد سخن فضل بن روزبهان گويد: بى شك روايات حوض به قرائنى ناظر به اهل سقيفه است نه اهل رده، از جمله: برخى از آن احاديث دلالت بر ارتداد عموم صحابه جز شمار اندكى مانند شتران گم شده، دارد. و از جمله: تعبير برخى از آن روايات چنين است: (پيوسته عقب گرد مى كردند)، زيرا اين گونه سخن ظهور در استمرار و طول مدت ارتداد دارد، لذا با مانعان زكات و مانند آنها كه چند روزى بيش نپاييدند تطبيق نمى يابد به ويژه كه به اعتراف خود