معاد اعتقاد به معاد از دو راه حاصل مى شود: دليل عقلى و دليل نقلى مبتنى بر عقل.
دليل عقلى:
1 - عقل هر عاقلى درك مى كند كه عالم و جاهل، ومتخلق به اخلاق فاضله - مانند جود و كرم - و اخلاق رذيله - مانند بخل و حسد - و نيكوكار و بد كردار برابر نيستند، و پاداش هر يك را به تناسب عمل ندادن ظلم است.
و از طرفى - آن چنان كه بايد - خوبان سزاى خوبى و بدان سزاى بدى خود را در اين زندگى نمى بينند، و اگر زندگانى ديگرى توأم با حساب و ثواب و عقاب به تناسب عقايد و اخلاق و اعمال نباشد ظلم است، و عدل خداوندى ايجاب مى كند كه حشر و نشر و حساب و ثواب و عقابى باشد (أم نجعل الذين ءامنوا وعملوا الصالحت كالمفسدين في الارض أم نجعل المتقين كالفجار). (1) 2 - خداوند متعال حكيم است و كار عبث و بيهوده از او سر نمى زند، و انسان را آفريده و در او به جز قوايى كه براى زندگى گياهى و حيوانى ضرورى است - چون جذب و دفع و شهوت و غضب - قوه ء ديگرى آفريده كه او را به كمالات علمى و فضايل اخلاقى و گفتار راست و رفتار شايسته