منفعتى به دست آورد و در بين سال بميرد، بايد مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت كسر نمايند و خمس باقى مانده را بدهند.
مسأله 1785 - اگر قيمت جنسى را كه براى تجارت خريده در بين سال بالا رود و آن را نفروشد و تا سالش نگذشته قيمتش پايين آيد، خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست.
مسأله 1786 - اگر قيمت جنسى كه براى تجارت خريده بالا رود و به اميد اين كه قيمت آن بالاتر رود تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قيمتش پايين آيد، چنانچه به اندازه اى كه بين تجار متعارف است نگه داشته، خمس مقدارى كه بالا رفته بر او واجب نيست، و اما اگر بيش از آن مقدار بدون عذر نگه داشته، بنابر احتياط واجب خمس آن مقدار را بدهد.
مسأله 1787 - اگر غير مال التجارة مالى داشته باشد كه متعلق خمس نباشد، در صورتى كه به ارث به او رسيده باشد، چنانچه قيمتش بالا برود - اگر چه آن را بفروشد - مقدارى كه بر قيمتش اضافه شده خمس ندارد، و همچنين است اگر به غير معاوضه مالك آن شده، چه از اول متعلق خمس نبوده - مثل آن كه مسكنى كه مورد حاجت اوست به او بخشيده باشند، و در مؤونهء سال صرف شده باشد - يا متعلق خمس بوده و خمس آن را از همان مال داده باشد، مثل مالى كه به حيازت مالك شده و خمس آن را داده است.
ولى اگر به معاوضه مالك شده باشد، چنانچه قيمتش بالا برود تا زمانى كه نفروخته خمس ندارد، و اگر فروخت، در صورتى كه مؤونه نباشد آن زياده خمس دارد، و در صورتى كه مؤونه باشد بنابر احتياط واجب خمس مقدار زايد را بدهد، و در هر دو صورت اگر در مؤونه سال صرف شود، خمس ندارد.
مسأله 1788 - اگر باغى احداث كند براى آن كه بعد از بالا رفتن قيمتش آن را بفروشد، بايد خمس ميوه و نمو درختها و زيادى قيمت باغ را بدهد، و اگر قصدش اين باشد كه به ميوه ء آن تجارت كند، بايد خمس ميوه و نمو درختها را بدهد، ولى اگر قصدش اين باشد كه از ميوه ء آن استفاده ء شخصى كند، فقط بايد