بنده قادر بر تركش نباشد امر و نهى عبث بعلاوه از نظر تكليف ما لا يطاق ظلم و ستم به بنده خواهد بود.
" زنديق ": آيا هر كه كفر را اختيار نمايد قدرت بر ايمان دارد و براى پروردگار در ترك ايمان بر او حجت است؟
" امام ": خداوند همه بندگان را قابل براى اسلام و قادر بر آن آفريده و آنان را امر به ايمان و نهى از كفر فرموده عنوان كفر بواسطه انتخاب كفر بر كافر عارض مىشود و هنگام خلقت، خداوند او را كافر نيافريده. يعنى عنوان كفر در نهاد و آفرينش كافر نيست تا مجبور بكفر باشد بلكه انتخاب كفر پس از بلوغ و رسيدن به زمانى است كه حق بر او عرضه شده و حجت بر او تمام شده است و پس از شناختن حق، او را انكار نموده است و به سبب انكار كافر شده است.
" زنديق ": آيا ممكن است كه خداوند براى بنده شر مقدر فرموده باشد مع ذلك در حالى كه قدرت بر خير ندارد امر بخير و بر ترك خير عذابش فرمايد.
" امام ": از نظر عدل و رأفت پروردگار سزاوار نيست براى بنده شر مقرر و مقدر فرمايد و صدور شر را از وى خواسته باشد سپس با اينكه مىداند استطاعت بر خير ندارد و ترك شر برايش مقدور نيست او را امر بخير فرمايد و به ترك خير معذبش گرداند.
" يادآورى سودمند " - " نظر به اينكه اين روايت، مذهب جبر را صريحا ابطال و امر بين الامرين را تلويحا اثبات نموده مناسب به نظر مىرسد كه توضيحاتى در اطراف مسأله جبر و تفويض و امر بين الامرين به نظر خوانندگان گرامى برسانيم:
مسأله اعمال ارادى بشر از نظر جبر و اختيار و امر بين الامرين از مسائل مهم اسلامى و از موضوعات پيچيده اى است كه هماره بين فرق مختلفه اسلام از اماميه و معتزله و اشاعره مورد بحث و گفتگو بوده و يكى از مبانى انشعاب و افتراق مسلمين شمرده مىشود و دانشمندان در اين موضوع نظريه‌هاى مختلفى اظهار كرده كتابها ورساله‌هايى راجع به آنان نوشته‌اند و عمده نظريه‌ها را در سه نظريه زير مىتوان خلاصه كرد: