كه بعضى از آنها را در دسترس خوانندگان قرار مىدهيم:
" الف " - مرحوم " شيخ مفيد " اعلى الله مقامه در تحقيق امر بين الامرين فرموده است:
" جبر " عبارت از اين است كه كسى را بقهر و غلبه بكارى وا دارند و در حقيقت، جبر عبارت از اين است كه فعلى را در مخلوق بدون اينكه قدرت بر دفع و امتناع از وجودش داشته باشد ايجاد نمايند. و گاهى هم جبر اطلاق بر اين معنى مىشود كه با ارعاب و تهديد در كسى داعى بكارى ايجاد كنند كه خود به قدرتش آن كار را انجام دهد. لكن معنى حقيقى جبر همان معنى اول است. و طرفداران جبر مىگويند كه خداوند در بندگان طاعت و معصيت را بدون اينكه قدرت بر امتناع از آن دو داشته باشند آفريده است.
و " تفويض " عبارت از اين است كه پروردگار در هيچ فعلى از افعال بندگان منع و الزامى نداشته بلكه بندگان را به دلخواه و ميل خود وا گذاشته باشد. بنابر اين هر كارى كه مىخواهند براى آن مباح و رواست و اين عقيده مذهب زنادقه و اصحاب اباحات است.
و واسطه بين اين دو قول اين است كه پروردگار ببندگان قدرت و توانائى عنايت فرموده و آنان متمكن از اعمال خود مىباشند. لكن براى ايشان حدود و مقررات آئين و رسومى معين فرموده، از زشتى ها نهى كرده، و در مقابل معصيت كيفر و عذاب قرار داده، و در مقابل طاعت، پاداش و صواب وعده داده است. پس با اعطاى قدرت ببندگان جبر منتفى است و با نهى از زشتيها و وضع حدود و مقررات تفويض منتفى است، اين معنى امر بين الامرين است.
" ب " - معنايى كه " به خواجه طوسى " (1) قدس سره القدوسى " نسبت داده
مصمم حسب محرك "مشروع قادتنا" لمعالجة النصوص والمفاهيم. http://qadatona.org