هشام بن الحكم ، مدافع حريم ولايت (فارسي) - سيد أحمد صفائي - الصفحة ١٠

هشام بن الحكم ، مدافع حريم ولايت (فارسي) - سيد أحمد صفائي - الصفحة ١٠

نام تمامش " ابو محمد " يا " ابو الحكم هشام بن الحكم " كندى يا شيبانى (1) بغدادى يا كوفى است (2) از بهترين شاگردان مكتب امام ششم جعفر بن محمد (ع) مىباشد.
" هشام بن الحكم " دانشمندى بوده جامع علوم عقلى ونقلى - خوش قريحه بديهه گو - حاضر جواب - خوش بيان - متخصص در عقايد دينى و معارف مذهبى.
(1) ولادت هشام بن الحكم تاريخ ولادت هشام بن الحكم بطور تحقيق معلوم نيست و در اين خصوص تصريحى در هيچ يك از كتب ديده نشده ولى از شواهد و قرائن تاريخ مىتوان حدس زد كه ولادتش در اوائل قرن دوم هجرى بوده.
يكى از شواهد و قرائن اينست كه " هشام بن الحكم " با " عمرو بن عبيد بصرى " كه از رؤساى معتزله بوده و بسال 144 هجرى در گذشته است مناظره يى داشته.
اگر فرض كنيم كه آن مناظره در همان سال درگذشت " عمرو بن عبيد " بوده بايد فرض كنيم كه " هشام " در آن سال از نظر رشد فكرى قابل مناظره با رئيس معروف

(1) ترديد به اعتبار اختلاف اقوال است. ابن نديم او را از موالى بنى شيبان معرفى كرده وابو عمرو كشى او را از موالى بنى كنده دانسته. نجاسى و ديگران اين قول را تأييد كرده اند.
و جمع بين اين دو قول به اينست كه گفته شود از موالى بنى كنده بوده و منزلش در بنى شيبان - بوده است. چنان كه ابو على در كتاب منتهى المقالش از محمد بن ابى عمير چنين روايت كرده است (2) ترديد بين كوفى و بغدادى به اعتبار دو قول دانشمندان علم رجال است. ابن نديم در فهرستش تعبير ببغدادى كرده. ديگران تعبير بكوفى نموده‌اند.

(١٠)

مفاتيح البحث: مدرسة المعتزلة ⁽¹⁾، هشام بن الحكم ⁽⁵⁾، جعفر بن محمد ⁽¹⁾، النوم ⁽¹⁾، محمد بن أبي عمير ⁽¹⁾

الفهرست

الرقم	العنوان	الصفحة

1	1 - شرح حال زاره	2
2	2 - اسامى رواتى كه هشام نام دارند	3
3	3 - شرح حال مرحوم سيد مرتضى (اعلى الله مقامه)	6
4	4 - شرح حال مرحوم شيخ مفيد (قدس سره)	7
5	5 - بيان سر ترديد بين كندى و شيبانى و ترديد بين كوفى و بغدادى	10
6	6 - شرح حال جهم بن صفوان	11
7	7 - وجه تسميهء واسط	12
8	8 - شرح حال مرحوم ابن النديم (رضوان الله عليه)	13
9	9 - نقل كلام بعضى از انتقاد كنندگان هشام در بيان انحراف بدوى هشام و پاسخ آن	14
10	10 - شرح حال مرحوم حاجى شيخ عبد الله مامقانى صاحب كتاب تنقيح المقال	16
11	11 - شرح حال مرحوم ابو عمرو كشى صاحب رجال كشى (رحمة الله)	17
12	12 - ترجمهء حمران بن اعين (ره)	24
13	13 - ترجمهء مؤمن طاق (قدس سره)	25
14	14 - ترجمهء حمزهء طيار (رضوان الله عليه)	27
15	15 - ترجمهء على بن منصور ابو الحسن كوفى	28
16	16 - ترجمهء ابو مالك ضحاك حضرمى	28
17	17 - شرح حال مرحوم ابن شهر آشوب (قدس سره)	29
18	18 - ترجمهء قيس ماصر (ره)	30
19	19 - ترجمهء حسن بن على بن يقطين (ره)	31
20	20 - ترجمهء سليمان بن جعفر جعفرى و داود بن قاسم (رحمهما الله)	32
21	21 - شرح حال مرحوم صدوق (قدس سره)	45
22	22 - ترجمهء حسين بن خالد صيرفى	50
23	23 - ترجمهء على بن اسماعيل ابو الحسن اشعرى	52
24	24 - شرح حال مرحوم علامه حلى (اعلى الله مقامه)	52
25	25 - بيان برهان تفكك رحى	56
26	26 - بيان نظريهء جديد مبنى بر اينكه حد فاصلى بين جرم و انرژى نيست	61
27	27 - انتقاد گفتار عبد الله نعمه و بيان اينكه قول بجسميت الوان و طعوم وروايح، مستلزم قول بتداخل نيست	62
28	28 - نقل بعضى از رواياتى كه دلالت بر جسم بودن روح دارد	66
29	29 - ترجمهء موسى المشرقى وموسى بن صالح و ابو الاسود	73
30	30 - مناجات هشام بن الحكم كه حاكى از اخلاص وى نسبت باهل بيت عليهم السلام است	74
31	31 - روايت ابن قولويه از على بن جعفر بن محمد كه حاكى از اين است كه محمد بن اسماعيل براى موسى بن جعفر (ع) سعايت كرد وسبب قتلش را فراهم نمود	75
32	32 - ترجمهء عبد الرحمن بن حجاج	75
33	33 - ترجمهء جميل بن دراج	76
34	34 - ترجمهء محمد بن حمران وبيان اينكه محمد بن حمران نام سه نفر از روات مىباشد	77
35	35 - شرح حال محمد بن ابى عمير	77
36	36 - ترجمهء محمد بن هشام خثعمى	79
37	37 - سر اينكه عامه گمان كرده‌اند كه بدا از امتيازات شيعه است	81
38	38 - ترجمهء هشام قوطى	83
39	39 - ترجمهء جاحظ	84
40	40 - ترجمهء نظام	84
41	41 - شرح حال قاضى نور الله ششترى (قدس سره)	86
42	42 - ترجمهء عباس بن عبد المطلب (ره)	88
43	43 - نامها وعناوين ومراتب و درجات روحانيان سازمان ديانت مسيح (ره)	89
44	44 - ترجمهء عمرو بن عبيد بصرى	97
45	45 - دو سؤال اضافه‌يى كه در روايات سماء والعالم مجلسى در مناظرهء هشام با عمرو بن عبيد است	101
46	46 - ترجمهء يونس بن يعقوب	102
47	47 - ترجمهء ضرار بن عمرو ضبى	105
48	48 - توضيح مثال معروف (اعطانا والله من جراب النورة) و ذكر مورد اصلى آن	121
49	49 - نقل قسمتى كه در ذيل روايت كشى راجع بوفات هشام بن الحكم ديده شده	121
50	50 - شرح حال مرحوم علامهء مجلسى (قدس سره)	123
51	51 - نقل معانى (زنديق) از فرهنگ نفيسى	126
52	52 - معانيى كه دانشمندان براى كلمهء (استوا) و (عرش) ذكر كرده‌اند واينكه كداميك از آن معانى مناسب با مقام است	127
53	53 - نقل كلام فخر الاسلام از كتاب خلاصة الكلام براى توضيح عقيدهء مسيحيان	137
54	54 - بررسى عقايد صوفيه و نقل بعضى از كلمات شيخ عزيز نسفى	140
55	55 - ترجمهء ابن ابى العوجاء و نقل روايتى از كافى	141
56	56 - شرح حال محمد بن يعقوب كلينى (قدس سره)	144
57	57 - شرح حال مرحوم فيض (قدس سره)	148
58	58 - شرح حال مرحوم صدر المتألهين (قدس سره)	149
59	59 - نقل كلام امير المؤمنين براى تأييد اينكه اختلاف شب و روز وحركت آفتاب وماه دو دليل جداگانه مىباشد	153
60	60 - ذكر طبقات شش گانه چشم و توضيح آنها	157
61	61 - ترجمهء ديصانيه و عقايد فرق مختلفة آنان	172
62	62 - شرح حال مانى و عقايدش (نقل از ملل و نحل شهرستانى)	173
63	63 - شرح حال مرقيونيه و فرق آنان (نقل از ملل و نحل شهرستانى)	175
64	64 - ذكر روايتى در تأييد معنايى كه مرحوم ميرداماد (قدس سره) براى (صمد) ذكر كرده	185
65	65 - ترجمهء معاوية بن وهب	188
66	66 - نقل روايتى كه امير المؤمنين (ع) معانى (واحد) را در آن بيان فرموده	189
67	67 - ترجمه وشرح حال خواجهء طوسى (قدس سره)	210
68	68 - ترجمهء فاضل استرآبادى (قدس سره)	213
69	69 - نقل روايتى از امام هشتم براى تأييد معنايى كه فاضل استرآبادى براى امر بين الامرين فرموده	214
70	70 - ذكر روايتى براى تأييد معناى چهارم	216
71	71 - بيان مراد (قول) در آيهء شريفه (فبشر عبادى الذين يستمعون القول الآية)	237