(1) - " واحد " به چهار معنى اطلاق مىشود و براى توضيح آن معانى مناسب مىدانيم خلاصه روايتى را كه " مرحوم مجلسى " از " امير المؤمنين (ع) " در " جلد دوم بحار الانوار " در باب توحيد نقل كرده براى خوانندگان محترم ترجمه كنيم:
" شريح بن هانى " از پدرش روايت كرده كه در جنگ جمل اعرابى برخاست و عرض كرد يا امير المؤمنين آيا ميگوئى خدا يكى است؟ مردم بر او حمله كرده گفتند آيا در گير و دار جنگ كه هنگام تفرقه حواس و تشتت فكر است جاى اين سؤال است؟
" امير المؤمنين (ع) ": وا گذاريد او را چه آنچه او مىخواهد همانست كه ما براى آن با اين گروه جنگ مىكنيم يعنى ما براى توحيد خدا شمشير مىزنيم، سپس فرمود اى اعرابى جمله (خدا يكى است) به چهار وجه گفته مىشود دو وجه از آنها به مقام خداوند روا نباشد و دو وجه ديگر در حقش روا و ثابت مىباشند.
اما دو وجه ناروا:
1 - عبارت از اين است كه مراد گوينده از واحد واحد عددى باشد، چه خداوند ثانى ندارد و چون ثانى يعنى دوم ندارد داخل در باب اعداد نمىشود، آيا نمىدانى كه خداوند كسانى را كه مىگويند خداوند سومى سه تا است تكفير فرموده؟!
2 - عبارت از اين است كه مراد از واحد، واحد نوعى يا صنفى باشد مثل اينكه مىگويند انسان يكى است يعنى يك نوع از حيوان است يا رومى يكى است يعنى يك صنف از انسان است، چه اثبات اين معنى براى خدا مستلزم تشبيه او به مخلوق است و مساحت مقدس خداوند عزوجل منزه از شباهت به مخلوق مىباشد.
اما دو وجه روا و ثابت:
1 - عبارت از اين است كه مراد گوينده از واحد اين باشد كه براى خدا هيچ مانندى نيست چنان كه در عرف گاهى از يكى و يگانه اين معنى اراده مىشود و پروردگار ما چنين است " ليس كمثله شئ " چيزى مانندش نيست.
2 - عبارت از اين است كه مراد گوينده از واحد اين باشد كه ذات اقدس الهى احدى المعنى است يعنى ذاتش نه در خارج و نه در عقل و نه در وهم به هيچ وجه قابل قسمت و تجزيه نيست و پروردگار ما چنين است.

مفاتيح البحث: الإمام جعفر بن محمد الصادق عليهما السلام ⁽¹⁾، الإمام أمير المؤمنين علي بن ابي طالب عليهما السلام ⁽³⁾، كتاب بحار الأنوار ⁽²⁾، هشام بن الحكم ⁽¹⁾، موسى بن عمران ⁽¹⁾، شريح بن هاني ⁽¹⁾