هشام بن الحكم ، مدافع حريم ولايت (فارسي) - سيد أحمد صفائي - الصفحة ١٣
زير لواى توحيد و پرچم اسلام يك ملت و برادر معرفى كرده است و آنان را از نظر كفر نيز يك ملت خوانده است. ولى از نظر شناسائى كامل اين مرد فضيلت و علم ممكن است اين بحث بى اثر نباشد لذا يادآور مىشويم نظر به اينكه مترجمين و دانشمندان علم رجال از قبيل " ابن نديم " (1) " وابو عمرو كشى " " هشام بن الحكم " را بعنوان مولى معرفى كرده اند چنين استنباط مىشود كه از نژاد عرب نبوده. " ابن نديم " مىگويد غلام آزاد شده بنى شيبان بوده و " كشى " مىگويد غلام آزاد شده بنى كنده بوده به هر صورت چون كلمه مولى و موالى را بر غير عرب اطلاق مىكنند استفاده مىشود كه عرب نيست. لكن دانشمند محترم " عبد الله نعمه " در كتاب خود از كتاب تأسيس الشيعه نقل مىكند كه " سيد صدر " قدس سره فرموده " هشام بن الحكم " از قبيله خزاعه است بنابراين از نژاد عرب خواهد بود. و دانشمند نامبرده اين احتمال را به وجوهى تأييد مىكند. يكى از مؤيدات نام هشام و پدر و برادرش را مى شمارد و از عربى بودن نامهاى ايشان ترجيح مىدهد كه نژاد هشام عربى است.
(4) نام پدر و برادر و فرزندان هشام بن الحكم گر چه نام جد پدرى هشام بن الحكم در تراجم تصريح نشده لكن از تعبير عمر بن

(1) " محمد بن اسحق ابو يعقوب نديم بغدادى مكنى به ابو الفرج يا " ابو الفتح " پدرش ملقب " بنديم " بوده بدين جهت مشهور بابن نديم شده از نويسندگان فاضل و متتبع و مطلع بر بسيارى از فنون بوده و طبق گواهى دانشمندان و مترجمان رجال در نهايت ضبط و دقت مى باشد و " نجاشى و شيخ " به دو اعتماد داشتند و از كتاب فهرستش عمق اطلاعات وى در فنون كثيره معلوم مىشود. ولادتش بطور تحقيق معلوم نيست ولى از قرائن تاريخى چنين استفاده مىشود كه در حدود 360 هجرى بوده و در سال 377 شروع به تصنيف كتاب فهرست كرده و متجاوز از هشتاد سال عمر كرده است.
" ياقوت " در " معجم الادبا " مىگويد بعيد نيست كه شغلش كتابفروشى بوده و از اين جهت ملقب بوراق گشته است. مطابق نقل " مرحوم مامقانى " " ابن نديم " در اول جزء ششم كتابش لقب وراق را براى خود تصريح كرده است. و شيعه معتزلى بوده. مرحوم مامقانى مىگويد شيعه بودنش مسلم لكن معتزلى بودنش براى من مورد ترديد است و شايد تشيعش موجب شده كه بيشتر از سنيان ترجمه حال او را در كتب خود ترك كرده اند.
(١٣)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 5 6 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 1 - شرح حال زاره 2
2 2 - اسامى رواتى كه هشام نام دارند 3
3 3 - شرح حال مرحوم سيد مرتضى (اعلى الله مقامه) 6
4 4 - شرح حال مرحوم شيخ مفيد (قدس سره) 7
5 5 - بيان سر ترديد بين كندى و شيبانى و ترديد بين كوفى و بغدادى 10
6 6 - شرح حال جهم بن صفوان 11
7 7 - وجه تسميهء واسط 12
8 8 - شرح حال مرحوم ابن النديم (رضوان الله عليه) 13
9 9 - نقل كلام بعضى از انتقاد كنندگان هشام در بيان انحراف بدوى هشام و پاسخ آن 14
10 10 - شرح حال مرحوم حاجى شيخ عبد الله مامقانى صاحب كتاب تنقيح المقال 16
11 11 - شرح حال مرحوم ابو عمرو كشى صاحب رجال كشى (رحمة الله) 17
12 12 - ترجمهء حمران بن اعين (ره) 24
13 13 - ترجمهء مؤمن طاق (قدس سره) 25
14 14 - ترجمهء حمزهء طيار (رضوان الله عليه) 27
15 15 - ترجمهء على بن منصور ابو الحسن كوفى 28
16 16 - ترجمهء ابو مالك ضحاك حضرمى 28
17 17 - شرح حال مرحوم ابن شهر آشوب (قدس سره) 29
18 18 - ترجمهء قيس ماصر (ره) 30
19 19 - ترجمهء حسن بن على بن يقطين (ره) 31
20 20 - ترجمهء سليمان بن جعفر جعفرى و داود بن قاسم (رحمهما الله) 32
21 21 - شرح حال مرحوم صدوق (قدس سره) 45
22 22 - ترجمهء حسين بن خالد صيرفى 50
23 23 - ترجمهء على بن اسماعيل ابو الحسن اشعرى 52
24 24 - شرح حال مرحوم علامه حلى (اعلى الله مقامه) 52
25 25 - بيان برهان تفكك رحى 56
26 26 - بيان نظريهء جديد مبنى بر اينكه حد فاصلى بين جرم و انرژى نيست 61
27 27 - انتقاد گفتار عبد الله نعمه و بيان اينكه قول بجسميت الوان و طعوم وروايح، مستلزم قول بتداخل نيست 62
28 28 - نقل بعضى از رواياتى كه دلالت بر جسم بودن روح دارد 66
29 29 - ترجمهء موسى المشرقى وموسى بن صالح و ابو الاسود 73
30 30 - مناجات هشام بن الحكم كه حاكى از اخلاص وى نسبت باهل بيت عليهم السلام است 74
31 31 - روايت ابن قولويه از على بن جعفر بن محمد كه حاكى از اين است كه محمد بن اسماعيل براى موسى بن جعفر (ع) سعايت كرد وسبب قتلش را فراهم نمود 75
32 32 - ترجمهء عبد الرحمن بن حجاج 75
33 33 - ترجمهء جميل بن دراج 76
34 34 - ترجمهء محمد بن حمران وبيان اينكه محمد بن حمران نام سه نفر از روات مىباشد 77
35 35 - شرح حال محمد بن ابى عمير 77
36 36 - ترجمهء محمد بن هشام خثعمى 79
37 37 - سر اينكه عامه گمان كرده‌اند كه بدا از امتيازات شيعه است 81
38 38 - ترجمهء هشام قوطى 83
39 39 - ترجمهء جاحظ 84
40 40 - ترجمهء نظام 84
41 41 - شرح حال قاضى نور الله ششترى (قدس سره) 86
42 42 - ترجمهء عباس بن عبد المطلب (ره) 88
43 43 - نامها وعناوين ومراتب و درجات روحانيان سازمان ديانت مسيح (ره) 89
44 44 - ترجمهء عمرو بن عبيد بصرى 97
45 45 - دو سؤال اضافه‌يى كه در روايات سماء والعالم مجلسى در مناظرهء هشام با عمرو بن عبيد است 101
46 46 - ترجمهء يونس بن يعقوب 102
47 47 - ترجمهء ضرار بن عمرو ضبى 105
48 48 - توضيح مثال معروف (اعطانا والله من جراب النورة) و ذكر مورد اصلى آن 121
49 49 - نقل قسمتى كه در ذيل روايت كشى راجع بوفات هشام بن الحكم ديده شده 121
50 50 - شرح حال مرحوم علامهء مجلسى (قدس سره) 123
51 51 - نقل معانى (زنديق) از فرهنگ نفيسى 126
52 52 - معانيى كه دانشمندان براى كلمهء (استوا) و (عرش) ذكر كرده‌اند واينكه كداميك از آن معانى مناسب با مقام است 127
53 53 - نقل كلام فخر الاسلام از كتاب خلاصة الكلام براى توضيح عقيدهء مسيحيان 137
54 54 - بررسى عقايد صوفيه و نقل بعضى از كلمات شيخ عزيز نسفى 140
55 55 - ترجمهء ابن ابى العوجاء و نقل روايتى از كافى 141
56 56 - شرح حال محمد بن يعقوب كلينى (قدس سره) 144
57 57 - شرح حال مرحوم فيض (قدس سره) 148
58 58 - شرح حال مرحوم صدر المتألهين (قدس سره) 149
59 59 - نقل كلام امير المؤمنين براى تأييد اينكه اختلاف شب و روز وحركت آفتاب وماه دو دليل جداگانه مىباشد 153
60 60 - ذكر طبقات شش گانه چشم و توضيح آنها 157
61 61 - ترجمهء ديصانيه و عقايد فرق مختلفة آنان 172
62 62 - شرح حال مانى و عقايدش (نقل از ملل و نحل شهرستانى) 173
63 63 - شرح حال مرقيونيه و فرق آنان (نقل از ملل و نحل شهرستانى) 175
64 64 - ذكر روايتى در تأييد معنايى كه مرحوم ميرداماد (قدس سره) براى (صمد) ذكر كرده 185
65 65 - ترجمهء معاوية بن وهب 188
66 66 - نقل روايتى كه امير المؤمنين (ع) معانى (واحد) را در آن بيان فرموده 189
67 67 - ترجمه وشرح حال خواجهء طوسى (قدس سره) 210
68 68 - ترجمهء فاضل استرآبادى (قدس سره) 213
69 69 - نقل روايتى از امام هشتم براى تأييد معنايى كه فاضل استرآبادى براى امر بين الامرين فرموده 214
70 70 - ذكر روايتى براى تأييد معناى چهارم 216
71 71 - بيان مراد (قول) در آيهء شريفه (فبشر عبادى الذين يستمعون القول الآية) 237