(1) تفكيك رحى اشاره ببرهانى است كه " حاجى سبزوارى قدس سره " در " منظومه‌اش " با اين شعر (تفكك الرحى ونفى الدايره و حجج اخرى لديهم دايره) بدان اشاره كرده است و تقرير آن برهان بدين نحو است:
دو دايره يكى بزرگتر نزديك محيط، ديگرى نزديك مركز، در سطح سنگ آسيائى فرض مىكنيم. و اين دو دايره را طورى فرض مىكنيم كه كوچكتر در جوف بزرگتر قرار بگيرد و مركز هر دو يكى باشد. سپس نقطه معينى را روى محيط دايره بزرگتر و نقطه ديگرى را هم بمحاذات آن روى محيط دايره كوچكتر در نظر مىگيريم بعد آسيا را به حركت مىاوريم ولى به اندازه اى حركت مىدهيم كه نقطه مفروض بر دايره بزرگتر به قدر يك جزء لا يتجزى حركت كند در اين صورت مىپرسيم نقطه‌اى كه در دايره كوچكتر بمحاذات نقطه دايره بزرگتر در نظر گرفته‌ايم آيا مساوى با نقطه دايره بزرگ حركت كرده است يا كمتر از آن يا اساسا ساكن مانده است؟
اگر بگوئيد مساوى آن نقطه حركت كرده است قابل قبول نيست، چه مسلم است كه حركت نقاطى كه به محيط سنگ آسيا نزديك است سريع تر و حركت نقاطى كه به مركز نزديك است بطئى تر است، پس ممكن نيست نقطه دايره كوچك به اندازه نقطه دايره بزرگ يعنى به قدر يك جزء لا يتجزى حركت كرده باشد.
و اگر بگوييد كمتر از يك جزء لا يتجزى حركت كرده جزء لا يتجزى را متجزى دانسته‌ايد و اين خلاف عقيده شما و مطلوب ماست.
و اگر احتمال سوم يعنى ساكن ماندن نقطه دايره كوچك را اختيار كنيد، مستلزم جدا شدن اجزاء سنگ آسيا و در نتيجه شكستن و پاره شدن آن است، و اين لازم بر خلاف حس است پس ناچاريد از بخش ناپذيرى جزء لا يتجزى دست برداريد.

مفاتيح البحث: الإختيار، الخيار ⁽²⁾