و روايت، در حق عباس و خاندان او مىنمودند و با كمال وقاحت به خلفا و سردمداران عباسى مىچسباندند. روش مبارزه امام (عليه السلام) با اين نوع حديث تراشى‌ها و فضيلت شماريها اين بود كه با كمال صراحت و شجاعت، معيارهاى تشخيص حديث صحيح از مجعول را بيان مى داشت، گاهى با حملهء مستقيم به جاعلين احاديث سلف، كه در حق خلفاى بنى اميه انجام داده بودند به جاعلين معاصر خود، هشدار و گوشزد مىكرد و زنگ خطر را دربارهء آنان به صدا درمىآورد كه نمونه‌هايى از اين مبارزات امام (عليه السلام) در بخشهاى آينده مورد مطالعه قرار مى گيرد.
تفتيش عقائد يكى ديگر از خصوصيات عصر امام جواد (عليه السلام)، موضوع تفتيش عقائد در مورد مخلوق بودن، يا قديمى بودن قرآن بود. خليفهء وقت، روى تحريك اطرافيان يا در اثر تأثر از فلسفه يونان، روى اين مسألة حساسيت بيشترى نشان مى داد و معتقد بود كه كسانى كه قرآن را قديمى بدانند، مشرك هستند، [چون تعدد قدماء لازم مى آيد] و حق مداخله در امور قضايى وادارى كشور را ندارند. بر اساس اين اعتقاد، به تمام استانداران و فرمانداران دستور داده بود كه دانشمندان را از اين نظر، مورد بازجويى و بازپرسى و مصاحبهء حضورى قرار دهند و نتيجه را به مركز خلافت گزارش دهند. جالب توجه اين است كه شدت علاقهء مأمون به اين امر، به حدى بود كه در وصيت نامه خود بعد از ذكر شهادتين و اقرار به توحيد، مسأله مخلوق بودن قرآن را مورد گواهى و شهادت قرار داده بود، سپس به معاد و حساب و ديگر معتقدات اساسى اسلام پرداخته بود و اجراى عمليات خود را در اين زمينه به وليعهد خود " معتصم " نيز توصيه كرده بود! (1) جمعى از فقها ومحدثين كه از آنان مى توان " احمد بن حنبل " فقيه معروف، " سجاد بن عاصم " و جمع ديگر از قضات و دانشمندان عراق را نام برد، اعتقاد پيدا كرده بودند كه قرآن از نظر اينكه كلام الهى است و كلام الهى هم، همانند خود خالق آن، قديمى است، از