و پنج سال و اندى بر اريكهء سلطنت تكيه زده بود بيست و پنج ماه آن را در مبارزه و جنگ با برادرش امين گذراند، و در پايان كار، پيروزى به دست آورد. او در زمان خود در ترويج علم، سعى و كوشش داشت و مجالس مناظره و محافل گفتگوى علمى فراوانى تشكيل داد، و روز مخصوصى را به عنوان مباحثات فقهى در سه شنبه براى فقهاى آن روز، ترتيب داده بود كه خود شخصا در مجالس آنان، شركت مى جست. (1) كسانى كه كارنامه علمى اسلام را بررسى كرده اند معتقدند كه يكى از درخشانترين دوره‌هاى اسلامى، از نظر علمى، عصر حكومت هارون و مأمون بود، در اين دوره، مسلمانان دوره انتقالى را طى مى كردند و دستاوردهاى ديگران را در فلسفه و علوم، مورد بررسى و ارزيابى قرار مى دادند و كتابهايى از يونان و هند و ايران ترجمه مى كردند و مطالب اسلامى را نيز به زبانهاى ديگر برمىگرداندند و دست به تأسيس مدارس و دانشكده‌ها و مراكز علمى و كتابخانه‌ها مى زدند. (2) از كلمات معروف مأمون است كه در سه مسألة، جاى اغماض و عفو نيست: يكى ناموس ديگرى، كشف راز ديگران و آن سومى، مبارزه بر سر حكومت و سلطنت.
باز مى گفت: تا توانى، جنگ را به تأخير افكن و اگر چاره اى جز جنگ نداشتى، پس پايان آن را در آن روز انجام بده ". باز مى گفت: سروران مردم در دنيا، سخاوتمندان هستند و در آخرت، انبياء و پيامبران (3). بر اين اساس بود كه 25 ماه با برادرش " محمد امين " جنگيد و هنگامى، آسايش پيدا كرد كه سر امين را بر دروازهء شهر مشاهده نمود. او در شهر مرو بود كه امام رضا (عليه السلام) با تكريم و احترام تمام، وارد مرو گرديد. و مورد استقبال شايان توجه قرار گرفت. مأمون در جمع خواص لشكرى و كشورى اعلام نمود كه در ميان فرزندان عباس و على (عليه السلام) مطالعه كرده است، شايسته تر از امام رضا (عليه السلام) و داناتر از او پيدا نكرده است و از