اقسام لطيف است كه وصف شده وتازه ء كه زياده از يكروز نگذشته باشد در دويم سرد وكباب او بهتر از برشته در روغن است و ولطيفترين اغذيه وصالح الغذا ومرطب ومبهتى محرورين ومصلح اخلاط حاره ومسمن وجهة قصبهء ريه وقرحهء شش وسل ويرقان دوق وسرفهء يا بس وضعف كرده وزحير ومغص حار وكباب او با آب غوره وسماق جهة اسهال مرارى وموى مجرب وتخم او در تقويه باه قوى الاثر وجهة سعال وزحير حار مفيد وضماد شق كردهء او كه هنوز حركت داشته باشد جهة جذب مواد بظاهر ورفع اختلاط ذهن صاحب سرسام واو رام حاره بيعديل وخوردن قدر كثير او وقى كردن با آب گرم وعسل وسكنجبين منقى فضول غليظه واخلاط فاسده وجهة درد مفاصل وعرق النساء وبهق و آثار مجرب وزهرهء او خصوصگى زهرهء شبوط رافع وبياض چشم ومضر مبرودين ومعدهء بلغمى ودماغ رطبه وعصب ومصلحش پختن او با روغن جوز وكنجد وبادام وخوردن زنجبيل پرورده وعسل وكلقند وصعتر وآبكامه وادويهء حاره بالخاصية مانع تشنگى ورافع او سركه وآبكامه است وخوردن آب بعد از آن بغايت مضر ومورث امراض مزمنه است واقسام كثيفه وعظيم الجثه وآنچه چند روز از صيد او گذشته باشد مورث سدهء احشا ومولد خلط خام ونمكسود او كه پانزده روز از ونگذشته باشد مسدد ومولد اخلاط فاسده وسوداى سوخته وقديد نمكسود او را كه سماريس نامند زيور؟
وكثيف ترين اقسام ومحلل بلغم غليظ ومقوى خمل معده وضماد سر محرق او جهة ورم مقعد وشقاق او وگزيدن عقرب وسگ ديوانه وبا روغنها ولغا؟
جهة ورم صلب لهاة وطلاى استخوان سوخته او جهة برص نافع وماهى شور كه در سركه پرورده باشند سرد وخشك ومجفف ودير هضم ومقوى ماسكه ومانع انصباب صفرا بمعده ومورث جرب وبثور سود اويست سمكهء صيدا نوعى از ماهيست شبيه بوزغه كوچكى كه خميده كى پاى او بطرف وحشى رانست ونر او باريك ودراز وسرش كوچك ودنباله اش دراز وريز خنك اسفل با خط وخال ودر چشمه قريه سول نزديك بشهر صيداى بلاد شام يافت مىشود وبعد از ده يوم ماه شباط ظاهر مىشود ونر با ماده جمع مىشود وبهمان هيئة تا آخر آزار ماه مرئى اندو از نباگوش ايشان كفى متكون ميكردد وداخل آب مىشود واو را مردم جمع ميكنند ويكحيهء او را با تخم نيمبرشت ومرق مرغ در تقويه باه وشدة نعوظ بحد هلاك ميرساند وآن بمراتب قويتر از ماهى مذكور است ونيمدرهم از نمكسود سمكه در غايت قوة ودر انعاظ چيزى باو نمىرسد وگويند او در ذكور ومادهء واين اثر با آن نيست سمن بفتح اول وسكون ثانى به فارسى روغن نامند وبهترين او روغن گاو وگوسفند وبز است وتازهء او را زبد نامند وكفته شد وروغن گاو لطيفتر از ساير ومجموع او در آخر اول گرم ونر وهر چند كهنه شود حرارتش زياده ورطوبت كم مىشود و ودو ساله را خشكى بدرجهء اول مىرسد ودر افعال قويتر از زبد ومحلل ومنضح ومقاوم سموم ومانع رسيدن اثر سم افعى به دل وملين جلد ومفتى بشره وفضول دماغى وسينه ومسمن بدن ورافع بيوسته خيشوم وحلق وجهة سرفه ويرقان وطحال وحصاة ويكوقيهء او با نيم وقيه شكر جهة عسر بول مجرب وبا آب كرم خوردن وقى كردن جهة سموم مشروبه وحقنه او با آب خاكستر جهة زحير وفرحاء معا وحمول او با پيه مرغ منقى رحم وقاطع بواسير وشقاق ونزف الدم وسعوط او جهة خناق وشقاق دواب وطلاى مكررا ومحلل او رام ومانع بهم آمدن دهن زخمها وكهنه او با حنا جهة جرب بيعديل واكتحال او با آب عنب الثعلب جهة ضربان چشم وچو با سير بجوشانند جهة درد مفاصل بغايت مؤثر ومضر عنهاى رطوبى و مولد صفرا در محرورين ومرخى معدهء ضعيف وبلغمى مزاج ومضعف هاضمه ومصلحش در محرورتر شيها ودر مبرود جوار شامت وقدر شربتش در تداوى تا دو وقيه است سمور حيوانيست شبيه بدلق واز آن سياه تر ودر جميع افعال قويتر از آن وپوشيدن پوست او مقوى باه مرطوبين وگرمتر از ساير جلود وموى سوختهى او مجفف قروح وضماد بيه او مسحن كرده وسينه است سمين به فارسى چربى وفربهيست كه بر ظاهر گوشت وروده وغير آن باشد از شخم ارطب وقريب الفعل وبا روغن تازه سريع الهضم وملين طبع واعضا وسريع الاستحاله بصفر است ودر صفرا ويين ودر مضرت ودر مصلحات مانند روغن تازه است سمببرا صاحب نخب گويد قسمى از ما هنرح هرا است وورديار بيعه موجود وشبيه بكاسنى وبقدر قامتى وبرگش در غايت سبزى واغبر وبيخش بقدر كرنا رج وسم حيوانات است وابن تلميذ گويد در ميان جوزار بهم مىرسد وخوشهء او شبيه بفاس وسم حيواناتست وبغايت كرم ودر اضمدهء مواد بارده مستعملست سماريس اسم يونانى ماهى شور است سمار بلغة مصر اسم اثل است سمر درخت امغيلانست سمنه وسمينون حب السمنه است سمسق بضم اول مرزنجوش وبفتح او يا سمين است سمم برى جبلا هنگ است سم الحمارد فلفى است سم السمك ماهيز هرج است سم الفارسك است سم السم نوعى از سدر بى ثمر است سموريون كرفس است سمك اليهودى شيخ البحر است سمنو اسم فارسى بنده است سمو نئون بيونانى اسم اسفيد اج است سميقلق نوعى از عشر كه سايهء اوقات