عسل نحلست زو فمرا قسمى از خراى بريست زوله بلغة جرجان فواست زولنگ بلغة مازندران قسم اخير قمر صعنه است زوفاى يا بس گياهيست مفروش بر روى زمين وبرگش شبيه به برگ صعتر بستانى ومرز نجوش وباعطريت وشاخهاى او پركره وبر هر گرهى گلى مايل بزردى وبى تخم وتلخمزه در دويم گرم ودر آخر اوخشك وكوهى او قويتر از بستانى ولطيف ومسهل بلغم ومخرج رياح غليظه وكرم معده وخون جامد ومحلل او رام وجهة سرفهء مزمن وربو وورم شش ونزله وعسر نفس ودرد سينه ومعده وجگر وقولنج وگزيدن جانوران وفالج دوأ الثعلب وداء الحيه وسحج با عسل جهة رفع تكون كرم معده وطبيخ او با سكنجبين مسهل خلط غليظ وباقردمانا وايرسا اسهال او قويرتر وجهة نيكوئى رنگ رخسار وبا شراب جهة استسقأ وبا طبيخ انجير جهة خناق امتلائى وضمادش با آب جهة ورم حار وبا شراب جهة باردهء او ورفع خون مردهء كه در پلك چشم باشد وپخته او جهة نزول آب وبا بوره وانجير جهة ورم سپرز وبخار مطبوخ او جهة رياح گوش ومضمضهء او كه در سركه پخته باشند جهة درد دندان نافع ومضر جگر ومصلحش صمغ عربى وانار ترش وقدر شربتش در مطبوخ تا پنج درهم وبدلش صعتر است زوفاى رطب چركيست كه در دنبه وموى زير شكم وكنج ران گوسفند جمع ومنعقد مىگردد وبه فارسى سنگل بش وبتركى شقلداق نامند بهترين او آنستكه در آب جوشانيده وپشم را از وجدا كنند وجمع نمايند ويا كوبيده پشم را اخراج كنند وهر گاه منعقد او بهم رسد پشم ميان ران گوسفند وبز را جوشانيده چربى آن را بگيرند ودر دويم گرم ودر اول تر وگويند در اول خشك است مضج وملين ومحلل جهة مغص وصلابت جگر وسپرز وبرودت احشا وكرده واستسقا شربا وضمادا نافع وطلاى باو جهة ورم مقعد ورحم ومثانه وجميع او رام صلبه وتحجر مفاصل وتعقد عصب وآكله وجرب چشم وريختن مژه وابرو وتشنج وشكستگى اعضأ ووئى وبا بيه مرغابى وطيور جهة قرحهء گوش وقضيب وفرج وشقاق مزمنه وخمول او با اكليل الملك وروغن تازه جهة رفع احتباس حيض وعسر ولادت نافع ومضر محرورين ومكرب ومصلحش سكنجبين وروغن گل وسركه وبدلش لادن ومغز ساق گاو وگوسفند وقدر شربتش از يك مثقال تا دو مثقال است وچون او را از پشم جدا كرده بسوزانند جهة قروح مذاكير و واعضاى عصبانى بهترين ادويه است زوان نزد اكثر شليم است ومؤلف جامع بغدادى غير او دانسته وقايل است كه او دانه ايست مايل بسياهى واندك سبزى مثل ماش وكوچك وطولانى وسرش باريك ودر غلافى منحنى مثل غلاف شمشير وتلخ ومسگر قوى بلا تفريح وقسم پهن نيز مىباشد در سيم گرم وخشك وبا سمية وقوة جاذبه وضمادش جهة بيرون آوردن بيكان وامثال او از بدن بلغايت مؤثر وخوردن او موجب سبات شديد ومصلحش ربوب حامضه وطلاى او با عسل جهة رويائيدن موى داء الثعلب وتحليل او رام وكماد او جهة درد سر بارد مفيد است زهره نفتج اول قرنفل شامى ودر مغرب قرنفليه نامند ومذكور خواهد شد وبلغة فارسى مراره است وبه عربى بزرقو اطلاق ميكنند ووج نيز نامند زهرهء اسيوس اسيوس است زهم اسم زباد است وگويند زباد اسم جانور روز هم اسم عطر او است زهرة الحجر جوز جندم است وگويند خزاز الصخر است زهر زمين بلغة جرجان آزاد درخت است زهره بضم الزاء بلغة اكسيريان نخاس است زهر اسم فارسى سمست وبغربى اسم شكوفه است زهرة الملح چيزيست شبيه بشوره وشور طعم وزعفرانى زنگ وتند وبدبو ولذاع در حينى كه آب نيل طغيان كرده در زمينهاى پست بماند واز آفتاب آبها خشك كردد زهرة الملح حاصل گردد وما سر جويه گويد كه آنشوره ايست كه مثل غبار بر روى نمك معدنى مىباشد بغايت كرم وتند وخشك ومجفف ومحلل قوى وجهة قروح خبيثه وآكله وتقشر جلد ورطوبتيكه از گوشر ترا ودو جهة غشاوة وآثار قروح ومنع رويائيدن موى وبا روغنها جهة اعيا كه ماندگى باشد نافع وآشاميدن او تا يك درهم با شراب ممزوج در اسهال قويتر از نمك هندى ومدر عرق وبا سكنجبين جهة صرع نافع ومضر معده وبدلش يكوزن ونيم او نمك هنديست وقسمى از آن كه مايل بسرخى ومانند وآنها بهم چسبيده باشد از جملهء سموم قتاله ويك درهم او كشنده است وعلاج پذير نيست زهرة النحاس كنميست شبيه بدانهائيكه از ريختن آب بر روى مس تفته ظاهر شود واو از كان مس واز مس گداخته بهم مىرسد در قوت قريب بزنكار وآشاميدن سه قيراط او مسهل خلط غليظ وماء اصفر وغرغرهء او با عسل جهت ورم بار دلهاة ونعنغه ومرى وبا روغنها ومرحها جهة بردن گوشت زياد وتحليل او رام وخشك كردن دانهء بواسير وبا شراب جهة بثور ووضح وبهق سفيد وقطور او در گوش با روغنها جهة گرى كهنه نافع واز سموم قتاله است زيره اسم فارسى كمونست زيرهء رومى اسم فارسى افتيمونست وكرويا را نيز نامند زيت الاضحا وزيت فلسطيين وزيت ركابى زيت الانفاق است زيتون الارض مازريون سياه است زيتون بنى اسرائيل حجر اليهود است زيت رياح طراثبث سات زيتونيه بلغة مصرايمار انوطا ليست وگويند اسم در وقينيونست زيت الهرجان زيت السودانست زيرقون