و حاوى كبير (1) و صغير (2) (1) و (2) حاوى كبير و صغير كتاب " حاوى " بلفظ ساده و بدون هيچ كبير و صغير تاليف محمد بن زكرياى رازى پزشك نامى ايران كه نام ديگر آن " الجامع الحاضر لصناعة الطب " است. چنين معروف است كه اين كتاب پس از مرگ رازى از روى ياد‌داشتهاى وى به امر ابن عميد و كوشش خواهر رازى مدون گرديده.
ولى آنچه اين جانب كه متجاوز از بيست سال است كه در حال و مقام علمى رازى مجاهدت مى نمايم به نظر مىرسد كه رازى يادداشتهاى حاوى را تهيه كرده و مىخواسته است آن را به صورت كتابى مدون نمايد كه عمرش كفاف نداده چرا كه رازى در بعضى از مؤلفات خود به حاوى احاله مىنمايد.
اين كتاب در حقيقت دائرة المعارفى است كه رازى از روى ياد‌داشتهاى روزانه خود در مطب و بيمارستان تهيه نموده و يكى از شاهكارهاى بزرگ طبى تمدن اسلامى مىباشد.
حاوى طبق گفته ابن النديم صاحب الفهرست شامل دوازده باب مىباشد بدين شرح:
القسم الاول في علاج المرضى والامراض (در درمان بيماران و بيمارى‌ها) " الثانى في حفظ الصحه (در بهداشت) " الثالث في الرئبه والجبر والجراحات (دربخيه و شكسته بندى و زخمها)، " الرابع في قوى الادويه والاغذيه و جميع ما يحتاج اليه من المواد في الطب (در نيروى داروها و غذاها هر چه از مواد كه در طب محتاج اليه است)، " الخامس في الادوية المركبه (در داروهاى مركب)، " السادس في صنعة الطب (در صنعت طب) " السابع في صيدلة الطب: الادوية والوانها وطعومها وروائحها (در دارو سازى رنگ و مزه و بوى داروها) " الثامن في الابدان (در بدنها)، " التاسع في الاوزان والمكائيل (در وزنها و كيلها)، " العاشر في التشريح ومنافع الاعضاء (در تشريح و وظائف الاعضاء)، " الحادى عشر في الاسباب الطبيعية في صناعة الطب (در علل و اسباب طبيعى صنعت طب) " الثانى عشر في المدخل إلى صناعة الطب: مقالتان في الاولى الاسماء الطبية وفى الثانية اوائل الطب (در ابتدا و مدخل طب كه دو مقاله است نخست نامهاى طبى دوم اوائل با مقدمه طب (در فهرست بيرونى جزء دوازدهم به اسم كتاب جداگانه ذكر شده است) ديگران بمانند ابوريحان بيرونى بمانند ابوريحان بيرونى وجمال الدين قفطى صاحب تاريخ الحكماء وابن ابى اصيبعه صاحب عيون الانباطى فصول وابواب بالا (منتهى به نحوى ديگر) آن را در كتب خود ضبط نموده اند در باب مجلدات حاوى اختلاف زياد بين مورخين وتذكره نويسان است ولى آنچه محقق است آنكه نظر به بزرگى ومطول بودن كتاب عموم كتاب ونساخ در آن تغييرات زيادى داده اند. بهترين نسخه آن همان است كه در كتابخانه معظم اسكوريال (نزديك مادريد پايتخت اسپانيا) موجود مىباشد كه به نظر مىرسد بهترين نسخه‌ها است و اخيرا از روى اين نسخه بهمت دانشمندان حيدر آباد دكن (هندوستان) تا اين تاريخ (ارديبهشت ماه 1338) هشت مجلد آن چاپ شده است بدين شرح: مجلد اول كه شامل بيمارى هاى سر مىباشد " دوم " امراض چشم مىباشد " سوم " بيماريهاى گوش و بينى و دندان مىباشد.