وزردى وبهترين او خوشبوى تلخ مايل بشيرينى است ونزد بعضى او بيخ رمان بريست كه آن گلنار است نزد بعضى سورنجان است واظهر آنست كه غير هر دو باشد واز جبال كرخ خيزد وبرگش باخشونة وعريض مانند برگ ترب وگلش سفيد وتخمش مانند حب السمنه وانطاكى گويد قسمى از آن در نواحى مشام بهم مىرسد ودر مصر مستعمل وضعيف الاثر است در دويم گرم ودر اول خشك وقوتش تا هفت سال باقيست مسمن بدن ومحرك باه وباقوة قابضه ومقوى اعضا وبا سكنجبين جهة صرع وجنون وخلط سوداوى وبا عسل جهة امراض بلغمى و درد كمر ومفاصل وعرق النسا ونقرس وثيقه سينه وريه وگرفتگى آواز وشكستگى اعضا وضعف عصب وتشنج واسترخاى آن وصلابت رحم ومداومت آن با آب عناب وكثيرا جهة تسمين بدن وضماد او با گل ارمنى جهة جبر وكسرووثى وضربه وسقطه نافع وتخم او در تحريك باه قويترين اشياست واو مضر مثانه ومصلحش عسل وشربتش دو درهم وبدلش سورنجان وعاقر قرحاست ودر ضمادات قلت نافع مغره او را طين مغره نيز نامند ونزد بعضى بهتر از طين مختوم است واو خاكيست كه از روم خيزد سرخ مايل بزردى وبا غرويت ودر دويم سرد او خشك وقابض ومجفف ورادع وحابس نفث الدم جميع اعضا وحيض واسهال وقاتل اقسام كرم وحب القرع وبا زرده تخم نيمبرشت وآب برگ بارتنگ جهة قرحهء امعأ ومثانه وبا شكر جهة فربه كردن بدن وطلاى او با سركه جهة جمره ونمله وورم حار وسوختگى آتش وزخمها وبا روغن كنجد جهة نرمى بشره وبراق كردن او وحقنه او جهة قرحهء امعا نافع واكثار او مضر ومسدد ومصلحش شيرينيها وشربتش تا دو درهم وبدلش مثل او گل رمنى وربع او كثير است وچون دست را با وخضاب كنند واو را شسته حنا به بندند تا بيست روز حنا باقيست مغنيسا اسم نبطى سنكيست قريب مر فشيشا وبه فارسى رنگ كاسه نامند وكاسه گران ظرف باو رنگ ميكنند واز اكثر آن سرب بهم مىرسد وآن بنج نوع مىباشد يكى سياه ويكى مايل بسياهى او حديدى وآن ذكر است وبقول اكثر حديدى او سياه وذهبى او زرد وفضى سفيد ونحاسى سرخ مىباشد ودر جميع اقسام او نقطهاى او سفيد وعيون ظاهر است وبقدرى درخشندگى دارند وگدازنده زجاج وصاف كنندهء آنند واو را قابل رنگ گرفتن ميسازند وبا آهن نيز اين فعل ميكنند در دويم سرد ودر سيم خشك ومقوى معده ومنقى رطوبات ورافع حصاة وعسر بول وذر در او التيام دهندهء جراحات وبا سركه وعسل رافع گلف وبرص ودر ازالهء چرك وروغن وامثال آن قريب الفعل ومضر دل ومصلحش عسل وشربتش نيمدرهم وبدلش مرفشيشاست مغسد بادنجان است وثمر لفاح بريرا نيز نامند مغافير ومغلفار سكر العشر است مغمومه قليه بادنجان است مغناطيس حجر مقناطيس است مغاث هندى گلز اتس مغلياثا بلغة سريانى اسم حرف بابلى بو داده است مغز سر اسم فارسى دماغ است مغز استخوان اسم فارسى مخ است مغرهء كاهيه طين مختوم است ومنرهء يمانى ومغرهء ملينه نيز گويند مغز تخمها اسم فارسى لبوب است مفرح لسان الثور است مفرح القلب المحزون بادرنجبويه است مفرود اسم نوعى از فطر است مقل مراد از او صمغ درختيست مانند صمغ درخت كندر وبسيار عظيم ودر شحر صحر وعمان كثير الوجود است وصمغ آن هر چه مايل بسرخى وتلخى باشد مقل ازرق نامند ومايل بزردى را مقل اليهود ومايل بتركى وسياهى را صقلبى وانچه از نواحى يمن خيزد بادنجانى مىباشد واو را مقل عربى گويند وبهترين او زرد صاف وبراق تلخ است كه زود حل شود ودر آتش اندازند خوشبو باشد وقوتش تا بيست سال باقيست در اول سيم گرم ودر اول دويم خشك وجالى ومحلل وملين طبع ومدر بول وشير وحيض ورافع حدة ادويه مسهله وبا ترياقيست ومفتت سنگ كرده ومسهل بلغم ومفتح سدد وشرب او جهة سرفه رطوبى وگزيدن هوام وكزاز تحليل خون منجمد احشا وبواسير وتقوية باه وثقيهء سينه از اخلاط فاسده وعرق النسا ونقرس واحتباس حيض ومشيمه وعسر ولادت ودرد گلو در بو وضعف جگر ورياح آن وبا سركه جهة رفع تسمين مفرط وضماد او ملين او رام صلبه وتعقد عصب وورم حنجره وفسخ عضل ودرد پهلو ورياح غليظه وخون منجمد تحت جلد وامراض رحم ومقعد وبواسير وبا آب دهن صايم جهة ورم پلك چشم وباد فتق ويا اندكى سرنج جهة اسقاط دانه بواسير وثاليل وبخور آن جهة بواسير وحمول او جهة انضمام فم رحم وجذب چنين ورطوبات رحم وضماد مسحوق مطبوخ او با سه چندان سبوس گندم كه بجاى آب رب انگور بتاشد با قدرى روغن گاو جهة ورم نفنفه از مجربات ومضر ريه ومصلحش كثيرا ومضر جگر ومصلح او زعفران وشربتش يك درهم وبدلش وثلث او مرو ربع او صبر است مقل مكى اسم ثمر درخت دوم است وبا عفوصت وخشونت واو را بهش وخشك او را فرقل نامند وماكولست ودرخت او در شكل وثمر شبيه بدرخت خرما مىباشد سرد وخشك وقابض وقاطع اسهال وسيلان خون ومقوى معده وطبيخ بيخ او جهة تقطير البول ونفث الدم وجلوس در آن جهة رفع انفجار ركها مفيد وشرب طبيخ درخت او جهة قروح مزمنه وثقيه بلغم ونطول سوختهء او جهة جرب وحكه ومنع تولد قمل مؤثر است مقنقه عبارت از شير گاو است كه كرم كرده وعصارهء خرنوب شامى اضافه نموده واو مسكن حراره وتشنگى ورافع تبها وتلخى دهن وخشونة سينه وماليخوليا واخلاط معده وضعف جگر وحرقه البول وجرب وحكه واخلاط سودا وبه يست مقدونس فطر اساليونست مقلقل قصب است مقلونيا مليونست كه خربزه كرمك باشد مضر اسم عربى نبات صبر است مكنسه فلوس است مكنياس بلغة سريانى بنفشه است مكنسه قريشيه اسم مخلصه است مكرى چاله اسم هندى دام عنكبوتست مكريه اسم هندى عنب است