جهة درد دندان كرم خورده وگذاشتن او براو رام خبيثه بعد از شكافتن او جهة اخراج اجزاء خبيثهء او وغرغرهء او با عسل جهة ورم لهات وباسركه جهة اخراج زالوى در حلق مانده وبخورد حمول او جهة اخراج جنين ميت وبستن او در پارچهء وگذاشتن در ممر آب مانع تكون كرم در آن موضع ودر آنمرزعه وباعث گريختن هوام آن موضع وبه دستور بر هر چه بمالند هوام از وبكريزند وقطور جوشانيدهء او در روغن زيتون جهة كرى كهنه ودرد گوش وطنين ودوى نافع ومضر دماغ وجكر ومصلحش انارين وانيسون ومضر سفل ومصلحش كتيرا بوى او مضر محرورين ومصلحش بنفشه ونيلوفر وآب سيب وشربت صندل واكثار او مورث اسهال وقى وتب وخارش بينى ومصلحش آب مورد وسيب وصندل وقدر شربتش از يكعدس تا نيم مثقال وبدلش جاو شير وسكبينج وگويند مطبوخ محروث كه بيخ انجدان باشد بدل اوست حلبوب بلغة نطى گياهيست بقدر شبرى پر شاخ وبسيار كره وشعبها از كرههاى او رسته وبرگش كوچكتر از با دروج ومفروش ويكروى او مزغب وثمر نوع مادهء او خوشهء تخم دار وتخمش از بطم كوچكتر وهر دو عدد بهم بسته وبا رطوبة وثمر نوع نرا وبخلاف او كوچك ومستدير وبيخ او دو عدد مستدير بقدر تخم كبوتر يكى سست وديگرى صلب وبهم بسته مثل خصيهء حيوانات در دويم گرم وخشك ومحلل او رام بارده وملين طبع وسى مثقال از آب مطبوخ او مسهل رطوبه مائية ومرة الصفرا وحمول برگ مادهء او بعد از ظهر وخوردن پنجعدد صلب او باعث حمل بدختر وآشاميدن وحمول نر او باعث حمل به پسر است حلزون نفتج اول ثانى اسم كل حيوان صدفى است وبرى وبحرى ونهرى مىباشد واعم از صدف وآنمخصوص جلد حجرى آن حيوانست وشنج وودع واظفار الطيب وطليسا وجف الغراب وفرقورا ودليس وصدف وآنمخصوص جلد حجرى آن حيوانست وشنج وودع واظفار الطيب وطليسا وجف الغراب وفرقورا ودليس وصدف مرواريد وزنطاخ وغيرها از انواع حلزون است وجلد حجرى او در دويم سرد وخشك وخواص او در صدف انشاء الله تعالى مذكور مىشود وگوشت او در دويم سرد وتر وگوشت وليس كه در مصر ام اللحوم گويند از اقسام برى ومستطيل والطف وسريع الاستحاله بخون صالح است وجهة جذام وجرب وحكه وجنون وسودا نافع است و گوشت ساير حلزون مولد بلغم وسدد وقاطع تشنگى والتهاب صفرا وضماد او جاذب بيكان وامثال او از بدن وجهة تحليل رطوبات سوء القنيه وقروج دورم نقرس وجذب زهر سگ ديوانه گزيده وطلاى رطوبت او كه بسوزن سوراخ كرده نزديك آتش داشته گرفته باشند بامر صاف وصبر بالسويه سرشته وجهة التيام جراحات خبيثه وتحليل او رام مزمنهء او مفيد وبيعديلست وگوشت مجفف مسحوق او مدر حيض وبامرو كندر جهة التحام جراحات خصوصا عصبانى واكتحال سوختهء مجموع او با عسل جهة رفع آثار قرحهء چشم وطلاى او جهة جرب متقرح وبهق وجلاى دندان وبا سركه جهة قطع رعاف وماليدن رطوبة او بر جبهه جهة منع ريختن مواد بچشم وبرحوالى گوش جهة ورم ورفع رطوبات غايرهء گوش وطلاى گوشت محرق او با قطران بعد از كندن موى وشعر منقلب جهة منع روئيدن مو مؤثر وفرو بردن گوشت خام او جهة درد معده وبامر جهة قولنج ودرد مثانه نافع است وگويند بالخاصيه متطرقات صلبه را بسيار نرم مىكند وچون گوشت او را با مثل او نوشا در ونصف او كبريت وسدس او نمك سائيده تقطير كنند افعال غريب در مشترى نمايند وهار برا عقد كند حليثا نوعى ازيتوعات وبرگش مثل برگ زيتون وشير او جهة ثاليل نافعست حليفه خراة بريست حليمو اسم فارسى بيخ حماض برتيست حلال مصطكى است حلم قرادات بضم قاف حلباب لاغيه است وگويند لبلابست حسل بغة حجاز سمسم غير مقشر است وبلغة اكسيريان زيبق را نامند حلاق الشعر نوره است حلخل وحلاحل بصل است حلوسيا كتيرا است حلاوينون اسم يونانى ماميشا است حلواى قبيده اسم فارسى ناطف است حلواى زليبيا اسم فارسى زلابيه است حماما بلغة بنطى نبات شجريست مشبك از شاخهاى سرخ ياقوتى مانند خوشه و با صلابت وگلش زيره مثل خيرى سرخ وبرگش شبيه به برگ فاشرا وشد وخوشبو وتخمش بسيار لذاع ومنبت او ارمنية وطرطوس وبهترين اقسام است وقسم مائى كه در آبها ميرويد ودر شام يافت مىشود مايل بسبزى وبوى او شبيه بسداب وقسمى نبطى او غير مشبك ومستطيل وپر تخم وتند بوى ومفيد مايل بسرخى وبهتر از مائيست وقوت حماما تا هفت سال باقى ميماند در اول سيم گرم وخشك ومفتح سدهء سپرز وجگر ومقوى او ومدر بول وحيض ومسكرو منوم ومحلل رياح ومنقى ومعده ومورث سرو رو طبيخ او جهة نقرس وورم مزمن جگر وضماد او جهة صداع وتفتيح وتحليل او رام حارو وگزيدن عقرب وبا مويز جهة ورم احشا وبا فرزجات جهة ورم رحم وبا اكحال جهة ورم چشم نافع ومضر معده ومصلحش تخم كرفس ومورث كسل وخواب ومصلحش دارچينى وقدر شربتش تا دو درهم وبدلش بوزن او اسارون يا مثل او قرنفل ويا وچون او را با سداس او دارچينى عرق بكشند وعرق او را با عسل آميخته در آفتاب بگذارند در جميع افعال زيادتى برخمر مىكند حمص به فارسى نخود گويند برى وبستانى مىباشد وبرى او را گياه شبيه بگياه بستانى وتيره تر وكوچكتر وثمرش مايل بسرخى ودراز ومايل بتلخى است وگرم و خشكتر از بستانيست منقى ومفتح سدهء جگر وسپرز كليه وجالى جرب متقرح وقوبا وملين او رام بن گوش وانثيان وبا عسل منقى قروح وجراحت سرطان وبستانى او بهترين حبوبست نزد بقراط ودر دويم گرم ودر اول