وقشعريره وبتهاى بارد ودفع مضرة سردى هوا وبرف وسموم بارده بغايت مؤثر است حاشيش به عربى وبه فارسى حسن يوسف نامند چيزيست كه در آبها منجمد مىشود مايل به سفيدى وبدمزه ومايل بشيرينى وحار وبسيار تند وقويتر از فرفيون در چهارم كرم وخشك ونيمدرهم او كشنده است بقى مفرط وضماد او جالى وسرخ كننده رنگ رخسار ومستعمل زنانست وجهة امراض باره استعمال او در خارج بدن جايز است حاج به فارسى اشتر خار وبتركى دوه تيكانى نامند گياهيست كه ترنجبين بر او منعقد مىگردد گرم وبسيار خشك ورادع وجالى ومفتح و ترياق سموم وشرب وبخور وضماد او رافع بواسير وطلاى عصاره وسوختهء او جهة قروح ساعيه بيعديل ومضر كرده ومصلحش كتيرا وبدلش جند قوقا وروغن او كه از آب تازهء او ترتيب دهند جهة مفاصل وجميع علل بارده بغايت مؤثر واكتحال عصير او جهة بياض خفيف چشم وقطور سه قطرهء او در بينى وبعد از آن استنشاق بروغن بنفشه رافع صداع مزمن ومجرب دانسته‌اند وشكوفهء او جهة بواسير نافعست حالو ما اسم سريانى ابوخلسا است حا فر المهر سورنجانست حافر النفط تين است چه مانع سعود اوست حابس الجوز نوره است چه حفظ جوز بوااز فساد مىكند حافظ الكافور فلفل است حافظ الموتى وحافظ الاجساد قطرانست حافظ النحل وحافظ الاطفال فرفيونست حالق الشعر جالينوس گويد زرنيخ است وبعضى گويند حجر القيشود وبعضى گويند فاشر است حالاس اسم يونانى اسفنج است حالبى اطرا طيقوس است حافر ستم حيوانات است حب النيل به فارسى تخم نيلوفر گويند وآن دانهء گياهيست شبيه بلبلاب وبر مجاور خودمى بيجد گلش كبود وبشكل لبلاب واز آفتاب بهم مىآيد ودر غلاف هر گلى سه دانه مثلث مىباشد در سيم كرم وخشك ومسهل اقسام گرم وبا تر بد مسهل بلغم غليظ وبا سقمونيا مسهل صفرا واخلاط غليظه وباهليله مسهل سودا ومفتح سده جگر وسپرز وجهة برص وبهق وثقيهء بدن ودرد مفاصل وساير امراض بارده نافع وقدر شربتش از يكدانگ تا نيم مثقال ويك درهم وزياده از وكشنده است بمغص ولصوق بما ساريقا واسهال مفرط ومصلحش هليله وسحق وبليغ وآلودن او بروغن بادام وبدلش بوزن او شخم حنظل وسدس آن حجر ارمنى است ومفرد او بعد از يك شبانه روز عمل مىكند وبا محركى سريع العمل است وقوتش تا سه سال باقيماند ومضعف باه است حب الكلى بار نبات انا غورس اس وآن مذكور شد در حرف الالف مع النون وآن شبيه است بكردهء كوچكى از باقلى بزركتر ومايل بطول ودر وسط او خطوط ورنگ او مثمرج از الوان مختلفه است وقوتش تا سه سال باقى ميماند در آخر دويم گرم ودر اول خشك ومقيئ قوى بلغمى ومدر حيض ومخرج جنين ومخدر ومسكر و مفتت حصاة وجالى آثار وباشراب جهة عسر ولادت مجرب دانسته‌اند وبه دستور خوردن هفت عدد وبخور هفت عدد وبخور هنفت عدد در او قدر شربتش از نيم مثقال تا يك درهم ومكرب ومغثى ومصلحش روغنها وصمغ عربى ومصطكى وزياده از دو درهم او كشنده است حب الزلم تخم كنگر است كه مؤلف اختيارات بيان كرده است ومؤلف تذكره گويد كه نبات او كمتر از زرعى وبرگش مستدير مثل درهم وحب السمنه قسم صغير اوست واو سرخ رنگ ومايل بتدوير ودر جوف پوست دانهء صلبى ومدور ومغز دانهء سفيد ونرم وباطن پوست او مايل بسياهى وسرخى وقسمى بزرگتر از نخودى ومفرطح وخوش مزه ودر مصر بسيار است در دويم گرم وتر وبارطوبت فضليه ومحرك باه ومسمن وجهة تسمين كرده وتقويه جكر ضعيف وامراض سوداوى وخشونة سينه وسعال وحرقة البول نافع ومولد سده ومضر حلق ومصلحش سكنجبين وقدر شربتش تا هفت مثقال است وبدلش حب انخضر است حب السمنه نقل خواجه گويند دانه ايست بقدر فلفلى ومستدير وسياه لون وملسا ومغزش سفيد وشيرين و نبات او بقدر زرعى وشيردار وبرگش سفيد اغبر در دويم گرم ودر اول تر وكثير الغذا ومبهى ومسمن ويك اوقيهء او با ماء العسل مسهل ضعيف بلغم وصفر او ربع رطل از آب برگ او مسل قوى وقدر شربتش تا ده درهم وبدلش پسته وكنجد است بالمنا صفه وبطيئ النزول وثقيل ومصحلش سكنجبين وعسل حب المنسم بنون بعد از ميم وسين مهمله لغة عربى واسم دانه ايست خوشبو شبيه بحب البطم واز آن كوچكتر بقدر فلفلى واز حجاز ويمن خيزد وگويند افلنجيه است ودرخت او شبيه بشمشاد در دويم گرم وخشك ومقوى معده ومسخن ومبتهى ومفرح ومجفف رطوبات غريبه ومقوى هاضمه ومفتح ومفتت حصاة ومد روز نجارات ومصدع ومصحلش شير وشربتش يك مثقال وبدلش كبابه است حب القله به فارسى ماش هندى گويند دانه ايست سياه مايل بازرقى وبراق وشبيه بتخم كتان واز آن بزركتر ومايل بتدوير وشيرين ودر حين خوابيدن احداث حرارتى مىكند در دويم گرم وخشك وگويند مايل برطوبتست بغايت مفتت حصاة كرده ورافع فواق ومدر بول وحيض وملين طبع ومجفف منى وبواسير ومفتح سده سپرز وضماد او جهة نيكوئى رخسار ورفع بواسير نافع ومضرريه ومصلحش عسل وقدر شربتش يك درهم است با آب ترب واعتقاد اهل هند است كه چون آن را كوبيده بسنگ بيالايند سنگ را قابل قطع مىكند حب الراسن دانه ايست شبيه بمو بزج وملسا او غلاف دار وشبيه بقرطم وپهن وبا اندك تندى وعطريه وكل نبات او شبيه بسوسن ودر حرف را مذكور است در دويم گرم