وساهر (1) وبختيشوع (2) ومنقذ النجوم جالينوس (3) (1) ساهر نامش يوسف و معروف به يوسف القس مىباشد طبيبى دانشمند بوده و به علت آنكه مبتلى به غده سرطان در جلوى سرش بوده و مانع خواب وى مىشده به ساهر (بيدار) مشهور گرديده از اطباء دوران مكتفى خليفه عباسى است.
از مؤلفات وى كناشى است كه شامل دو قسمت است: قسمت اول شامل بيست باب مربوط به اعضاء بدن (به ترتيب اعضاء) از سر تا قدم و قسمت دوم شش باب است (مربوط به غير ترتيب اعضاء) صفحه 203 جلد اول عيون الانباء چاپ مصر 1299 هجرى قمرى 1882 ميلادى.
(2) در تاريخ طب نام و كلمه " بختيشوع " به يك نفر طبيب متعلق نيست بلكه بعدهء طبيب اطلاق مىگردد اينان عده اى از پزشكان بوده اند كه اصلا سريانى وعدهء آنها (كه عموما طبيب بوده اند) زياد مى باشند و در رونق مكتب جندى شاپور سهمى بسزا داشته اند طبق كتاب عيون الانباء في طبقات الاطباء ابن ابى اصيبعه آل بختيشوع به خدمت طبابت در جنديشاپور اشتغال داشته و پس از آنكه بغداد مركز خلافت گرديد بر حسب در خواست خلفاء عباسى براى معالجه به بغداد خوانده شده و مدتى در اين شهر به طبابت پرداخته، بعضى از آنها به جندى شاپور مراجعت نموده وعده اى در بغداد مانده اند.
شرح حال و مقام اين دسته از اطباء كه نقش بسيار بزرگ و مهمى اسلامى داشته اند در اين مختصر نمىگنجد شادروان پرفسور ادوارد براون براون در تعليقات مربوطه به چهار مقاله نسب نامه خاندان بختيشوع را چنين آورده است:
1 بختيشوع اول (سر سلسله آل بختيشوع) 2 جرجيس (بن بختيشوع) طبيب منصور متوفى به سال 152 هجرى قمرى 761 ميلادى) 3 بختيشوع دوم (بن جرجيس) طبيب مهدى و هادى و هارون متوفى 185 هجرى قمرى 801 ميلادى) 4 جبرائيل (بن بختيشوع دوم) طبيب هرون الرشيد و امين ومأمون متوفى به سال 213 هجرى قمرى مطابق 9، 828 ميلادى، 5 جرجيس دوم (بن بختيشوع دوم)، 6 بختيشوع سوم (بن جبرئيل) طبيب معتز خليفه متوفى به سال 256 هجرى قمرى مطابق 870 ميلادى، 7 عبيدالله (بن جبرائيل) طبيب متقى 8 يحيى يا يوحنا (بن بختيشوع سوم) 9 جبرائيل (بن عبيدالله) طبيب عضد الدوله ديلمى پادشاه ديلمى متوفى 397 هجرى قمرى 7 1006 ميلادى 10 بختيشوع چهارم (بن يوحنا) طبيب مقتدر متوفى به سال 329 هجرى قمرى مطابق 6 945 ميلادى (توضيح آنكه هر چه در بين الهلالين است از نويسنده مقدمه است)، (3) جالينوس كه به زبان فرانسه Galen و به لاتين Galenus گفته مىشود از اطباء بزرگ يونانى است كه مدتها پس از بقراط ظهور نمود و دنباله كارهاى وى را گرفته و به گردن علم طب حقى عظيم دارد.
صاحب نظر و تتبع بسيار عالى در طب مىباشد و در علم طب تحقيقات و اختراعات و اكتشافات زيادى دارد.
وى صاحب مؤلفات زيادى است كه اغلب آنها به زبان عربى ترجمه گرديده و مدتها مايه علم طب دنيا بوده است.