مايل بحرارت وبهترين او شيرين كم آب نازك پجرم است وبهترين ناشيرين او مليونست كه خربزهء كرمك نامند ومثل ساير اقسام سريع الاستحالهء تلخط غالب معده وسريع التعفن نيست وموافق صفراوى وسودا وى ودر برودت وحرارت معتدل ومرطب دماغ وبدن ومفتح سده وجلاى او زياده از ساير اقسام ومجموع اصناف خربزه مدر بول ومخرج حصاة وجالى وسريع النفوذ وملطف ومرطب ومدر عرق وشير ومسهل آنچه باو رسد ومصلح حال كرده وقروح باطنى وجالى آن ومرخى احشاء وسريع الاستحاله بخلطى كه در معده باشد ومصلحش وسركه وآب انار ترش وناشتا خوردن او مورث تبهاى صفراوى وبربالاى طعام موجب تخمه وبا اغذيهء كثيفه مثل پنير باعث سدد وبهترين اوقات شاولنمودن او ما بين دوطعام است كه طعام اول از معده منحدر شده وضماد گوشت خربزه جهة تسكين ورم و درد چشم و او رام صلبه وبابوره جهة گلف وآثار وضماد مجموع او جالى جلد وجهة گلف وبهق وضماد پوست او جهة منع نزلات دورم دماغى خصوصا جهة اطفال وآشاميدن دو درهم پوست خشك او جهة اخراج حصاة وانداختن او در ديك باعث زود پختن گوشت بغايت آزموده و يك مثقال تا دو مثقال از ريشهء خربزه مغثى قوى وضماد او با عسل جهة قروح شهديه نافعست وتخم او در اول كرم ودر دويم تزوملين ومبهتى ومفتح شده جكر ومدر بول ومنقى كرده ومثانه وامعاء وجهة سرفهء حار ودرد سينه وخشونت زبان وحلق وتبهاى حاره ومركبه وتشنكى وحرقة البول وجهة بدرقه شدن ادويه ادويه بجگر ومجارى بول وتسكين حرقهء وخشونة قضيب كه از جهة حصاة بهم رسيده باشد وضماد كوبيدهء غير مقشر او بغايت جالى بشره وجهة كلف مجربست وگويند مضر سپرز ومصلحش عسل است وقدر شربتش از دو درهم تا پنج درهم بطيخ هندى به فارسى هندوانه است وبه عربى دلاغ ودابوقه نامند در اول دويم سرد وآخر او تر ومسكن حدة صفرا وخون وتشنگى ومدر بول وملين طبع وآب او با عسل وزنجبيل جهة قطع بلغم وبا شير جهة امراض سوداوى وبا تمرهندى جهة مواد صفراوى وجرب وحكه وبا سكنجبين جهة تفتيح سده وادرار بول ويرقان ومواد محرقه واعانة برهضم و با شيرخشت وامثال آن جهة بتهاى حاره ودفع خلط ردى الكيفية كه كم مقدار باشد مفيد ومولد خون رقيق وبلغم شيرين ومرطب بدن ومضر سپرز وبارد المزاج ومضر معدهء سرد ومصلحش كلقند وعسل وقند وامثال آن ودر مزاجى كه صفرا بسيار غالب باشد هندوانه از جهة لطافت مستحيل به صفرا مىشود مثل آب كدو در مبرودين بدون مصلح مورث ضعف باه ودرد مفاصل وامثال آنست وچون هندوانه را سوراخ كرده قدرى عسل در آن ريخته سوراخ را مستحكم كرده يك هفته زير سركين است دفن كنند آب او مثل شراب مسكر گردد اما مغثى ومفسد معده است وتخم او در دويم سردوتر ودر جميع افعال مانند تخم كدوست وقدر شربتش تا پنج درهم است ودر اخراج حصاه وانحدار خربزه ار معده گويند مجربست ومرباى پوست هندوانه بعسل وشكر جهة برسام ووسواس وبهق وپسى ودرد سينه وضعف معده كه از خلط كراثى باشد وتقويه هاضمه نافع است بط به فارسى اردك نامند از جملهء طيور آبى والوان مختلف واهلى ووحشى مىباشد ودر دويم گرم ودر اول خشك ومرطب برطوبه فضليه وكثير الغذأ ومستمن بدن وكرده ومبهتى ومصفى صنوت ورافع رياح ومولد خون غليظ سريع التعفن وديرهضم ومصدع ومصلحش سركه وزنجبيل وادويهء حاره وسكنجبين وضماد گوشت او با نمك جهة ثاليل وخاكستر ير وبال او جهة تحليل خنازير وزبلى او جهة گلف ونمش وخنازير نافعست وپيه او بهترين پيه ها وگرم ولطيف وملين ومحلل وباقوهء نافذه وجهة خناق وورم پستان با آرد باقلى مجرب وجهة سرفه شر با نافع وجگر اردك پروازى مولد خون صالح وجهة خفقان مفيد وتخم او غليظ ودر افعال ضعيفتر از تخم مرغ وجهة هزال وسرفه ودرد سينه وبا كهربا جهة قطع سيلان خون وزحير وبرشتهء او با سداب وروغن زيتون جهة زود بحرف آمدن اطفال نافع وپوست او با مرواريد و شكر ونوشا درجهة رفع بياض چشم بغايت آزموده است وسنگدان او دير هضم واز تعفن او راست وچون هضم شود مقوى معده واحشا است بطارخ اسم مادهء تخم ماهيست كه هنوز تخم نشده باشد وجامد او بقدر انگشتى وسايل او نيز مىباشد مثل ريگ وبهترين او تازهء مايل بزردى سايل است نمكسود او در دويم گرم و خشك وقاطع بلغم وجالى قصبهء ريه وجهة گرده وسپرز ورياح نافع وسريع التعفن ومضر محرورين ومصلحش وزنجبيل است كه بالخاصية قطع تشنكى او مىكند وسكنجبين وترشيها مطلقا وآنچه در كيلان تخم ما ميرا شبيل ميسازند قريب الفعل است باو بطار اجيون بطارخ است بطيخ رقى براء وبزاء معجمه وبطيخ سندى وشامى وفلسطينى بطيخ هندى است بطرا بيونانى سنگلاخست بطر اساليون بيونانى بمعنى كرفس جبلى است وآن فطر اساليونست بطراخوا بيونانى اسم صفدع است بطريون بيونانى خرنوب الشوكست بطيطس بيونانى بيروح است عصى الراعيست بعير اسم جمل است بعوض بق صغير است كه به فارسى خاك پشه نامند بعر اسم سركين حيواناتست كه خشگ واز هم منفرد باشد مثل سركين گوسفند و شتر بغل به فارسى استر نامند و از فرط حرارت مزاج توالد نمى نمايد وبندرت واقع مىشود و مشاهده شده و بهترين او آنستكه مادرش ماديان وپر الاغ وزبونترين آنكه پدر اسب باشد و ما در الاغ در سيم گرم و خشك او جهة درد مفاصل وبيه او جهة نقرس وعرق النساء وچون با روغن زيتون دل آن را طبخ نموده سه روز با آب عصى الراعى بنوشند باعث قطع نسل از جانب مرد مىشود و چون