تحليل او رام سپرزو با حنا جهة سعفه وابريه وبا روغن گل جهة دراز كردن موى بسيار مؤثر وبالخاصية مضر دل او مصلح او با درنجبويه وقدر شربتش تا يك مثقال وزيادهء او مورث مغص ودوارد وثقل اعضأست وبدلش ودر تحليل نصف او ابهل وچهار دانگ او بادام ودر ساير افعال نيم وزنش عاقر قرحا وچون دبق را با عسل ودوشاب وسپستان طبخ داده مثل خياطه ترتيب دهند وبر روى اشجار كذار طيوريكه بر آن نشيند پاى بست كردد وصيد شوند وچون با قرمز بيا ميزند باعث شده رنگ او شود ودر ساير رنگها هم بسيار وخيل است وبيدار بلغة نبطى گياهيست كه از هند خيزد ساقش زرعى نقدر وخشبى واساقل شاخهاى او خاردار وبرگش بسيار سبز وريزه وثمرش بى گل شبيه بثمر گياه پنبه ودر جوف او تخم مدور تيره رنگ ودر طعم وبو با شدى واندك تلخى واطعمه را خوش طعم مىسازد ودر دويم گرم ودر سيم خشك وقابض ومعطش ومحرق ومقوى معده وبا شير محرك باه وجهة فالج ولقوه ونقرس وامراض بارده شربا وضماد او جهة استرخاى مقعد وسنگ مثانه شربا نافع ومضر محرورين ومصلحش بقول بارده وقدر شربتش از تخم وبرگ او تا سه درهم است وبس به فارسى دوشاب گويند وشامل دوشاب انگورى وخرمائى است ومراد از مطلق او شيرهء خرما ورطب است كه طنج يافته باشد وغير مطبوخ را سيلان نامند ودوشاب انگورى مسبمى بمفتيح است وخرمائى در دويم گرم ودر اول خشك وملين طبع وكثير الغدأ وموافق بار والمزاج وبلغمى وجهة سرفه وفالج ودرد مفاصل وطلاى او بتنهائى وبا قسط ونمك جهة گلف وبا شو نيز جهة جمود اعضا از سرما نافع ومولد سوداو محرق آن ومصلحش سركه وبادام وخشخاش وترشيهاست ودوشاب انگورى كه از جوشانيدن آب او بربع رسد وبا گل دوشاب جوشيده باشد وشيرين گشته موسوم بدو شابست وهر گاه بيكل جوشانيده باشند موسوم بمطبوخ ورب العنب وبا اندك ترشى مىباشد ومذكور خواهد شد ودوشاب انگورى در آخر اول تر ودر دويم گرم ومولد خون صالح ومسمن ومفتح ومداومت او با شير تازه واندك باوام جهة هزال مفرط وخفقان وضعف احشأ عجيب الاثر وبا اندك سركه جهجة يرقان وسپرز نافع وبا اندك زعفران جهة رفع هم وغم وغضب شديد وبا سداب جهة صرع مجرب دانسته‌اند وبا افتيمون جهة وحشت وجنون وبا مغر قرطم جهة رفع شرى در همان روز وبا انجير وحلبه جهة سعال مزمن ودرد سينه وبا ماء الشعير جهة تفتيت حصاه ومدر بول وشيخ الرئيس قدس سره فرموده كه با آب سيب وقدرى برگ ريحان واندكى حرمل در جميع افعال قائم مقام خمر است سواى اسكار وضماد مطبوخ او با خطمى جهة تحليل او رام وگشودن دمل نافع وقدر شربتش از ده مثقال تا بيست مثقال است واكثار او محرق خون و مصدع ومصلحش تخم ريحان وخشخاش است دب به فارسى خرس وبتركى ايو نامند از ساير حيوانات محيل تر وشديد القوه وكثير الخوف ودر دوم گرم ودر سيم رطب ومسن او يا بس المزاج وجوان او شديد اللزوجة است ولهذا بچهء او را اولا صورتى معلوم نيست چون مكرر بليد صورة او از لزوجات بيرون آمده ظاهر مىگردد وحافظ را اعتقاد آنكه عديم الصورة متولد مىشود واين محض اشتباه است زهرهء مفتح قوى وآشاميدن يكدانك او با سكنجبين وعسل وفلفل جهة درد جگر بارد واستسقاى لحمى وزقى ومصروع ونيم مثقال او جهة قولنج دواب بغايت نافع وطلاى او تا پنجمرتبه با عسل وفلفل جهة قروح آكله وخزاز ورويانيدن موى مجرب واكتحال او با عسل وآب رازيانه جهة قوة باصره ورفع بياض ورويانيدن مژه وپنير مايهءاو جهة فربه كردن بدن مؤثر وخون او بقدر يك مثقال جهة صرع بلغمى وطلا كردن او كه كرم باشد جهة نضج دمل سريع الاثر واكتحال او بعد از كندن موى زياد چشم مانع روئيدن او وبه دستور مانع رستن موى اعضاست وبيه او در سيم گرم وخشك وضماد او جهة درد مفاصل مزمنه وبرص وداء الثعلب وسرفهء بارد وبيرون رفتن وشكستگى استخوان وكوفتگى اعضا ونرم كردن اعصاب واعضاى متحجر نافع وچون انار را بتمامه دانه خالى كرده بيه او را با مثل او روغن زيتون در آن گذاشته بآتش نرم كنند جهة رويانيدن موى ابرو وداء الثعلب وبواسير ونواصير وسعفه وماليدن موى او بر بدن اطفال در حين ولادت جهة عدم ضرر او از مضرتهاى خارجى مؤثر وپوست او بسيار خشك وجلوس بر آن جهة فالج ونقرس مرطوبين وصاحب بواسير وقشعريره وتعليق چشم راست او باعث گريختن وحوش وتعليق هر دو چشم كه در لثه بسته باشند بر كردن صاحب تب ربع رافع آنعلت وتعليق انياب او بر بازوى وچپ مانع سحر وبخور موى او جهة گريزانيدن هوام مؤثر وچون خصيهء او را شكافته ماز وسماق باشيده وخشك كنند جهة رفع اسهال بغايت نافع است وسرگين او محلل خناق واو رام وخوردن او جهة رفع مغص مفيد است وباء بسكون همزه جراد است ودباب بتشديد باء اول سوسنبر است وبا سى بلغة عراق شفتين بريست دبا بتشديد با نوعى از قرع است كه به فارسى كدوى رومى نامند دجاج به فارسى مرغ خانگى نامند وخروس او نسبت بمرغ حرارتش كمتر وبيوست در اوغالب وخروس بچه اعدل ومايل برطوبه ومرغ جوان فربه در آخر اول گرم ودر رطوبت معتدل ومرغ بچه ارطب از وبرطوبة فضليه وقول به برودت خروس بچه خلاف قياس وتجربه است چه گل لحوم غير مائى حارند ومهراى او كثير الغذا ولطيفتر واز اكثر طيور ومولد خون صالح وغير مهرا بخلاف اوست وگوشت آب خروس سالدار محلل وملين طبع ومخرج سودا وجهة قولنج بسيار مفيد است وچون شكم او را با نمك وقرطم پر كرده