تلطيف او زياده از طويل وملطف اخلاط ومنقى قصبهء ريه وفاد زهر سموم حيوانى ونباتى ومنقى معده ودماغ وجهة ربو وضيق النفس و سرفه مزمنه وفواق وجنون وصرع ووسواس وثقيهء چرك زخمها ودندان وفسخ ووهن عضل وورم سپرز ودرد پهلو ولرز تبهاى بارده نافع ودر ساير افعال قويتر از طويل وضمادش جاذب پيكان وخار واستخوان ريزه شده در اعضأ وجهة بهق وقروح خبيثه وبا عسل جهة رويائيدن وگوشت زخمهاى عميقه مؤثر وقدر شربتش تا دو درهم ومضر سپرز ومجفف اعضا ومصلحش عسل وروغن كدو وبنفشه وبدلش قم طويل بوزن او نيم وزن او ريوند چينى وگويند بوزن او زرنباد ونصف او قسط وثلث او بسباسه است زرنيخ لغة فارسى است وبيونانى فرساطيس نامند وبمعنى كبريت الارض است وپنج قسم مىباشد يكى زرد وبهترين او صفايحى براق نرم است وزرنيخ ورقى گويند دويم سرخ وبهترين او شبيه بسرنج وصاف زود شكن است ويكى سفيد واو را از زرنيخ النوره ودواء الشعر نامند وزبونترين اقسام وبه دستور سبز وسياه او نيز غير مستعملست وقسم زرد در سيم گرم وخشك است وقسم سرخ او در چهارم وسفيد وسياه وسبز او قويتر واقسام زرنيخ او سمومات اند ومحرق او لطيفتر ودر بردن موى قويتر ومتصاعد او بسيار سرخ وشفاف وبراق ودر سميت وافعال قويتر از همه ومجموع او معفن ولذاع ومحرق وباقوهء قابضه وسترندهء موى وگوشت زياد زخمها وكشندهء اقسام كرم معده وجالى آثار خون مرده ورافع جرب وسعفه وآكله وباراتيانج جهة داء الثعلب وبا ماست وآهك وخاكستر وامثال آن جهة ستردن موى وبا زفت جهة برص ناخن وبا روغن زيتون وامثال آن رفع قمل وبا بيه جهة تحليل جراحات وبا روغن گلسرخ جهة بثور مقعد وبواسير وجراحات بلينى وبا ادويهء مناسبه جهة بردن گوشت زياد ورويانيدن گوشت بن دندان وبخور او بار اتيانج به دستورى كه دود او بحلق نرود جهة سرفهء كهنه وباميعه ومغز جلغوزه ومغز بادام بالسويه چون مكرر بخور كنند جهة ربود وضيق النفس وسرفهء مزمن بغايت مؤثر است وشرط است كه بعد از بخور حريرهء آرد كندم با مغز بادام وروغن تازه جهة رفع مضرت دوا استعمال نمايند وطلاى زرنيخ سرخ با بول حمار وبه دستور با آب بيخ سير تازه بعد از كندن موى جهة منع رويانيدن موى مجرب ويكدانگ او با عسل جهة تصفيهء آواز ودفع چرك سينه وآشاميدن او با بيه وقى كردن جهة تب ربع مجرب دانسته‌اند واحتياط آنستكه آشاميدن او بهيچوجه جرأت ننمايند وطلاى او با زهره گاو وآب حتى العالم وشب جهة منع سوزانيدن آتش مؤثر وچون با بول صبيان سرشته بسوزانند سنون او جهة بردن گوشت متعفن دندان ورويانيدن صحيح آن آزمودن است وبا سركين گنجشك جهة ثاليل مجرب وبا صبر وحب البان وآب كند تا جهة سقوط بواسير والتيام جميع زخمهايى عديلست وچون در شير حل كنند هر مگسى كه بر آن عبور كند بميرد وبدل زرد او نصف او زرنيخ سرخست وبدل هر دو در اكثر افعال كبريت وگلفى كه از تضميد زرنيخ بهم رسد رفع آن را طلاى گل عصفر وآرد برنج مىنمايد وچون زرنيخ زر در ابتدا ابيرات تصعيد سفيد كنند يكجز و اوده جزو زهره را قمر سازد واز مجربات دانسته‌اند وطرق تدابير به دستورات اليق است زرافه حيوانيست وبه فارسى شتر گاو پلنگ نامند چه كردن او دراز وشبيه بگردن شتر وسرش مثل شتر ورنگش مثل آهو ومنقط به سفيدى شبيه به پلنگ وپاى او مثل پاى گاو وشاخش به دستور ودستش درازتر از پا ودر بلاد حبشه يافت مىشود كرم وخشك ومولد خلط غليظ سوداويست ونفعى از ودر طب ذكر نكرده اند مكر زهرهء او كه جهة نزول آب مفيد است زرزور از جملهء طيور است وبه فارسى سار وبتركى سقر چين نامند گرم وخشك ومبهتى ومقوى بصر ومضر دماغ ومصلحش آبكامه وسركه وسركين او جهة گلف ونمش وسرخ كردن گونه ورفع غشاوة بصر مؤثر است زريق مرغيست سفيد وآبى وبرى مىباشد وگوشت او بدطعم وپرليف وعصب مىباشد وبطيئ الهضم و مصلحش بروغن پختن وبا آب چغندر استعمال نمودنست وگوشت او گرم وخشك ومحرك باه وسركين او بسيار جالى وجهة رفع آثار نافع وزهرهء او با سميت وجهة بياض چشم واسترخاى قضيب كحلا ضمادا نافع است زعفران معروفست در سيم گرم ودر دويم خشك ومفرح قوى ومقوى حواس ومنضج ومفتح ومحلل ومصلح عفونة خلط بلغمى ومدر بول وباقوه ء قابضه ومحرك باه ومقوى جوهر روح حيوانى وجگر واحشأ وآلات تنفس ومورث نشاط وضجك ومنقى كرده ومثانه وبشره ومنوم وجهة سدهء جگر وسپرز ورسانيدن قويه ادويه باعضا ويك مثقال او جهة عسر ولادت مجرب وهر روز ده قيراط آشاميدن او جهة ازالهء سپرز وتا مفتحج جهة خمار وبا ادويهء مناسبه جهة درد رحم ومقعد وبا عسل جهة ريزانيدن حصاه وضمادش جهة ومنع سيلان رطوبات بچشم وتسكين حمره وورم گوش ودرد سر بارد ورفع بيخوابى وحمول او جهة درد رحم ومقعد واكتحالش جهة جلاى بصره ودمعه وغشاوه ورفع زرقه چشم وسلاق وجرب وقرحه وذر ورا وجهة قطع نزف الدم وطلاى او با فرفيون جهة نقرس ومفاصل وبطول او جهة رفع بيخوابى و