از تخم او يك قيراط واز خون او سه قيراط سلوى اكثر اطبا آن را سمانى دانسته‌اند وهنداوى غير آن از طيور مائى بيان نموده پاى او درازتر از سمائى ودر رنگ وپر اندك شباهتى سيمانى دارد وظاهر مىشود كه آنچه بتركى بلوه ودر تنكابن لسه بال نامند عبارت از آن باشد چه واز جنس سمانيست كه بتركى بيلدرچين گويند ودر مكان بى آب نمىباشد واز كثرت باران بسيار واز عدم آن كم مىباشد گرم وخشك وسريع الانحدار از معده ومحرك باه ومورث تشنگى وحكه وبثور ومصحلش ترشيها وروغنها وپختهء او بهتر از كبابست سلاحه بول بز كوهيست كه در سنگلاخها منجمد مىشود ودر ولايت ديلم شوره از آن ترتيب ميدهند وبسيار قويتر از بارو ودر آخر دويم گرم وخشك ومستعمل صاف كرده سفيد است وغير صاف او سياه وشبيه بزفت خاك آلوده وطريق تصفيه او در دستورات مرقوم است مسهل اخلاط سوخته وآشاميدن يك درهم او را هر روز با سكنجبين تا چهل بوم باعث شفاى جذام مستحكم دانسته‌اند اگر چه بحد ريختن اطراف رسيده باشد وطلاى او جهة گشودن ورام دمل ورفع آثار مؤثر است سليمانى به فارسى دارا شكنه ودر مصر دواء الشف نامند وآن مصنوع از زبيق وسم الفار است كه زبيق يكر طل وهيج يكوقيه باشد وتصعيد بعد از سحق بليغ كرده باشند در چهارم گرم وخشك واز سموم قتاله ورافع گوشت زياد وجراح وخشك ريشه زخمها وثاليل وبواسير وعقدهاى بلغمى جميع آثار است اما با وجع شديد كه طاقت نتوان آورد با صندل سفيه جهة برص انسان ودواب مجرب وجهة پاك كردن ونرمى طلا مستعمل زر كران وبكقيراط كشنده است وطلاى او با ده چندان او صابون رافع دردهاى مزمنه بارده مجربست سلطان الحيل صرم الجدى است سلاجه بجيم بهندى اسم مقل ازرق است سلور معرب از سلورس يونانى وآن جريست سليقون اسم يونانى اسربخست سلبين عكوبست سلم نبق است سلمه فرط است سليط زيت است وگويند عكبر است سلقى اسم يونانى نبات وردانست سلينون قرة العين است سليخة السودا نوتعى از سليخه است سلهارس اسم هندى ميعهء سايله است سلوك اسم تركى علق است سلساقيوس نوشادر است سماق درخت او قريب بدرخت انار وبرگش زغب دارتر دندانهء او مثل اره وسرخ ودندانهاى او بشكل عدس وخوشه او مثل خوشهء جهة الخضرا وطعمش ترش با قبض ومستعمل پوست دانه اوست وقوتش تا سه سال باقى در دويم سرد وخشك وجبلى او در ميم وبروده برگش كمتر از دانه او ورادع ومقوى احشاى حاره وقابض ورافع صفرا وجهة قى وغثيان ونفث الدم ونزف الدم وذرب واسهال مزمن ومنع ريختن صفرا بمعده وامعاء وكثرت بول نافع ونيمكوب او با زيره جهة رفع قى عنيف مجرب ومهيج اشتها وبا زردهء تخم مرغ وتخم گشنيز قاطع اسهال ولحومى كه با او لپخته باشند به دستور قابض وسائيده او با آب سرد قاطع سيلان خون از فوق وتحت وسفوف كردى كه بر روى اوست جهة قطع سيلان رحم وسنون او جهة تقوية لثه وقلاع خبيثه وقطور خيسانيدهء او در كلاب وآب خصوصا باقدرى كتيرا جهة جرب ودمعه وسلاق وحكه ومنع بروز آبله در چشم وسيلان چرك گوش وبا آب جهة ابتداى رمد ونطول آب طبيخ او مانع ورم ضربه دوثى وضماد او با آب جهة منع ورم محف وساير اعضا وباز قال چوب بلوط جهة بواسير مفيد وچون او را با برگ وچوب وشاخها در آب بجوشانند تا بقوام عسل رسد در جميع افعال مثل حضض وجهة تحليل او رام وقروح رطبه ونزف رحم وفساد ولثه وقروح شهديه وگلف وداخس ورم چشم وامراض حبقن نافع وطبيخ برگ او مسو وموى وحقنه بطيخ او جهة قرحهء امعأ مفيد وچون برگ او را مهرا كند وآب او را منعقد سازند ودر ردع وبتريد وقبض مثل اقاقياست وطلاى محلول او با آب با رشك جهة قروح خبيثه وسلسل البول واستر خاى اعضا نافع وضماد برگش بر معدهء اطفال رافع اسهال ومقوى احشاست ومضر معده وجگر بارد ومصلحش مصطكى وانيسون وشربتش پنج درهم وبدلش سركه ايست وصمغ درخت سماق شديد البيس وبا اجزاى حاره وبارده راوع ومحلل است وجهة التصاق جراحات وحدة بصر وتسكين درد دندان وامراض حفن مفيد وذر ورش رافع بواسير است سماق الدبا غين گويند نوعى از مازوى ريزهء كوهيست وجمعى گويند برگ درخت سماقست كه دباغان وجلود رقيقه را به آن دباغت ميكنند ودر جمع افعال مثل سماق وقبض او بيشتر است سمم به فارسى كنجد گويند وبلغة حبشه جلجلان وقوتش تا دو سال باقيست در اول گرم وتر ومفتح ومصلح آواز وخشونة حلق ومواد سود اوى واخلاط سوخته وصالح الغذا وقليل التغذيه وملين امعا ومقعد ومسمن ومحلل اورام وخوردن او با شراب جهة گزيدن افعى وبا مثل او شكر وخشخاش وعشرا وبيخ ابيض ونصف او بادام كه هر روز از مجموع او يكوقيه استعمال نمايند جهة فربه كردن بدن مجرب ومولد بيه كرده وشيرهء كوبيدهء او با نبات جهة رفع سوزش معده
(١٥٣)
