زيبنده ء خلافت و زعامت باشد، سپرده شود. ولى دريغا كه در آن ايام فريب و جوسازى، با توجه به آنهمه توطئه ها و صحنه سازى‌هاى حساب شده و از قبل فراهم آمده، شرايطى بوجود آمده بود كه تحت تأثير آن، مردمى كه تهديد يا تطميع و يا تحميق شده بودند و در غفلت و بى خبرى به سر مى بردند، از اين امر حياتى، سرباز زدند. و بدينسان بود كه خلافت اسلامى از مجراى واقعى و طبيعى خود انحراف يافت، و به راهى افتاد كه به سرعت رو به قهقرا رفت، دست‌آوردهاى اسلام و انقلاب الهى رسول الله (صلى الله عليه وآله) را به دست فراموشى داد و باز جهان اسلام و مسلمين را دچار شرايطى شبيه شرايط دوران جاهلى ساخت.
در اينجا بود كه وقتى آن تلاش ها مؤثر واقع نيفتاد، فاطمه (عليه السلام) گام بلند ديگرى در عرصهء مكتبى و سياسى برداشت و آن خطبهء معروف و تاريخى و غراء و مفصل را ايراد كرد. اين خطبه كه جاى جاى اشاره‌هايى دقيق و عميق به اين انحرافات فكرى و سياسى دارد، در همان زمان بسيارى از فطرت‌هاى نيالوده و جان‌هاى غبار نگرفته را تكان داد و بيدار كرد، و بدين گونه ضربه اى شديد بر جبههء دشمنان حق و حقيقت وارد آورد. از آنجا كه اين خطبه از اهميت شايان تاريخى و مكتبى برخوردار است، و نيز نشان دهنده ء طرز تفكر ونحوه ء برداشت و شيوهء مبارزهء سياسى وموضع گيرى دلاورانه و هوشيارانهء آن بانوى بىبديل است، ترجمهء آن، عينا نقل و بازگو مى شود....
موضوعات مهم خطبه مطالب عميق و روشنگرى كه در اين خطبه به ايجاز و اختصار مورد توجه و عنايت آن بانوى بزرگ و تربيت يافتهء مقام عالى رسالت قرار گرفته است به ترتيب زير مى باشد:
* حمد و ستايش پروردگار عالم.
* توحيد استدلالى بر وجود خدا.
* مسأله نبوت و لزوم اثبات آن.
* بازگويى و بيان دورنمايى از حوادث و مسائل عصر جاهلى.
* اقدامات بزرگ و خدمات نجات بخش مقام رسالت.
* يادى از قرآن و اهميت و سازندگى آن.
* علل و فلسفه‌هاى احكام شريعت.