است، او به قرار داشتن و استوار بر چيزى، توصيف و تعريف نمى شود زيرا او جسم نيست، و از اوصاف آفريدگان منزه و مبراست.
و اما معناى قول خداوند متعال در * (... ليبلوكم أيكم أحسن عملا) * (1) اين است كه آدميان، را بيافريد تا آن را به وسيله طاعت و عبادت خود بيازمايد، و اين آزمايش از باب امتحان و تجربه نيست، زيرا او هميشه به همه چيز داناست.
تأويلى كه امام (عليه السلام) دربارهء آفرينش آسمانها و زمين در مدت شش روز بيان فرموده است به اعتقاد ما بهترين توجيهى است كه از اين مطلب شده است، زيرا آفرينش و ايجاد تدريجى بيش از خلق و ابداع دفعى، شعور و احساس انسان را متوجه عظمت آفريننده و پديد آورندهء جهان مى سازد، و به آن كشش و توسعه مى دهد.
همچنين مأمون معناى سخن خداوند متعال را در اين آيه شريفه از امام (عليه السلام) پرسيد: * (ولوشاء ربك لامن في الأرض كلهم جميعا، افانت تكره الناس حتى يكونوا مؤمنين و ما كان لنفس أن تومن إلا بإذن الله) *. (2) امام رضا (عليه السلام) از طريق پدران بزرگوارش نقل فرموده: كه مسلمانان به پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) عرض كردند اى رسول خدا! اگر آنانى را كه بر آنها قدرت و توانايى دارى به پذيرش اسلام مجبور كنى، شمار ما افزون مى گردد و بر دشمنان غلبه مى يابيم، پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود:
من نمى خواهم خدا را ديدار كنم در حالى كه چيزى از پيش خود پديد آورده باشم، كه در ان به من دستورى نداده است، و من از متكلفان و بدعت گذاران نيستم، پس از آن خداوند متعال اين آيه را نازل فرمود، كه * (ولو شاء ربك لأمن من الارض كلهم جميعا أفانت تكره الناس حتى يكونوا مؤمنين) * (3) يعنى اگر پروردگار تو مى خواست، همگى مردم روى زمين ايمان بيآورند ايمان مى آوردند، و اين بدين طريق بود كه آنان را در دنيا به قبول ايمان مجبور كند، چنان كه در آخرت با مشاهدهء عذاب ايمان مى آوردند، و اگر