وچون موى سر را بنوره رفع نموده وعصارهء او را با سركه طلا نمايند جهة رفع قرحه سرو رويانيدن وموى مجرب است وبا شراب جهة گزيدن رموز وبا بول سگ جهة ثاليل وبا عسل جهة رفع شپش ورشك وبا شير دختران جهة ورم پلك چشم ودرد آن وبا آب كاكنج جهة سطبرى پلك وجرب وبا آب رازيانه وشير جهة دردهاى كهنهء چشم وآثار قرنيه وشعيره مفسد وچون پلك را بر گردانيده عصارهء او را با آب انار بمالند ودر حال رفع جرب او مىكند وبا آب مرزنجوش جهة ريح سيل وقطور را وبا روغن چيزى وامثال آن جهة ضربان گوش وآب برگ شفتالو جهة گرم واو وبا است ترب ومانند آن جهة ثقل سامعه وبا روغان نرگس وخردل وسركه جهة ورم گوش وكرى وسعوط او با سركه وآب عنصل جهة قروح بينى ورعاف خصوصا با اندك زاج وكافور وآب يخ ومضمه او با كلاب جهة رايحهء كريهة دهان وقلاع متعفن وطلاى او با آب جهة شقاق لب وغرغرهء او با آب بار تنگ وغلب الثعلب وعوسج جهة ورم لوزتين وخناق وبا طبيخ جوز السرو جهة دندان متحرك مافع وهر گاه عصارهء او موجود نباشد اصل او را مهرا پخته آب انرا بقوام آورند وحمول عصارهء تازهء او مدر حيض ومخرج جنين او بخور او رافع كزاز ومضر امعا ومصلحش صمغ كتيرا وقدر شربتش از تازهء او تا دو درهم واز خشك تا سه درهم ودر حقنه تا پنج درهم واز عصارهء او يكدهرم وبدلش بوزنش افشين ونيم وزن او بالونه ونيم مثل او تربد ونزد بعضى بوزن او پرسياوشان ونيموزن او برگ حناست وحقنه طبيخ او در روغن كنجد جهة درد كمر وعرق النسا وقولنج متعدد وضماد گل او در تسكين ودرد عقرب گزيده ورفع ضرر كزيدن افعى قوى الاثر وروغن كه آب او را با روغن زيتون بجوشانند تا روغن بماند مسخن عصب ومقوى بدن او رافع اعيا وفالج وبهق وعسر ولادت ورياح ودردهاى مزمنه است وشربت او را كه آب او را با شكر بقوام آورند در جميع امورند كوره مفيد است قنبيل چيزيست شبيه بريك مكه زرد مايل بسرخى وگويند شب نيست كه در مين بخاك مخلوط گشته به آن شكل مىشود ونزد بعضى تخم نباتيست وجمعى گويند تخم سرخس است در دويم كرم وخشك ونزد بعضى سرد وخشك ومسهل رطوبات و لزوجات وشرب او در اخراج اقسام كرم معده وامعا قوى الاثر ومضر امعا ومصلحش شبح وكثيرا وذرور او بغايت مجفف زخمها ورافع جرب وسعفه وقدر شربتش دو درهم وبدلش وخشيزك است قنفذ به فارسى خارپشت ودر تنكابن دار موك ودر مازندران ارمجى نامند وبتركى كرپى گويند حيوانيست موى او مانند خار واقسام او را دلدل نامند وبرى وبحرى او كوچك ومراد از مطلق او بريست مجموع او در دويم كرم وخشك وگوشت او صالح الغذا ومحلل رياح وقولنج ومداومت او رافع جذام وباعث وقوف آن وجهة استسقا وسپرز ودرد كرده ونقرس ومفاصل وقتح عضل وتقطير البول وبول در فراش وتحريك باه مرطوبين وكزاز پى تب ومداومت او مورث عسر بول ومفسد معده وجگر ومصلحش روغنها وسركه ومصدع ومضر كرده ومصلحش عسل است با سكنجبين وسوخته برى وبحرى او جالى ومحلل ورافع گوشت زياد زخمها التيام دهندهء آن وشرب نيمدرهم او را جهة تب ربع مجرب يافته‌اند وضماد گوشت او جهة خنازير وغدد وبيه او جهة گلف ونمش وپوست او با زفت جهة داء الثعلب وجگر خشك كردهء او جهة استسقا وذر ودر زهرهء او جهة رفع انتشار زخمها وجذام مفيد وشرب او با موم جهة اخراج چنين مرده مجرب دانسته‌اند واكتحال او رافع بياض وتنفذ جبلى گرمتر از ساير آن وخوردن او جهة نقرس بيعديل وبه دستور ضماد گوشت وخون وطلاى خون او رافع چرك بدن وجالى گلف وحمول او مدر حيض است وگويند در موضعى كه خارهاى درشت او باشد هوام نزديكى او نكنند وماراز اقسام قنفذ گريزانست وقنفذ بحرى لذيذتر از برى وملين طبع ومقوى معده ومدر بول وجلد سوختهء او جهة جرب وقرحهء سر مفيد است قلند بكسر اول وتشديد نون وفتح او معرب از كنب فارسيست وبرگ او را نيك واسرار ورق الخيال وحشيش گويند وپوست ساق او را كنب وتخم او را شاه دانه وشكوفه وغبار زعنبى او را چرس خوانند برگش مركب القوى ودر سيم سرد وخشك وبا حرارة لطيفه وبرودت كثيفه ومسكر وبه سبب جز وحار مفرح ومشتهى ومبهى بالعرض وبعد از تحليل جز وحاره وبقاى جز وبارده مخدر ومضعف حواص وجگر ومعده ومورث فساد رنگ رخسار واستسقا وبلادت وكسالت وجنون وتكدر روح دماغى واكثار را وقاطع او ومجفف منى وشيرينيها مقوى فعل او و ترشيها مفسد آنست وبرى وبستانى مىباشد وبريرا برگ مايل به سفيدى وپوست او باز نمىشود وتخمش شبيه بحب السمنه وقويتر از بستانى است وقطور عصارهء او كشندهء كرم گوش وسعوط او منقى دماغ وشستن سربا طبخ او رافع را بريه وقمل موى سر وضماد مطبوخ بيخ او رافع او رام حاره ومسكن درد آن وقدر شربتش از يك درهم وغير معتاد را زياده از آن كشنده است وشاهدانه در اوة ل سيم كرم وخشك ومحلل رياح ومسكن غثيان ومدر بول وقابض طبع ومجفف منى وبو دادهء او را ضرر كمتر است واكثار او باعث قرحهء احشا ومصلحش وسكنجبين است وذره وكنب پوسيده را جهة جراحات مجرب دانسته‌اند وروغن شاهدانه كه به دستور روغن بادام گيرند گرم وخشك وجهة درد اعصاب وصلابت رحم ودرد گوش ورفع او رام صلبه نافع وشرب او قاطع باه است قنبره به فارسى چكاوك وبتركى مژلاق نامند واز عصافير مشهوره است
(٢١١)
