كه در مثانه متولد مىشود گرم وخشك وآشاميدن او جهة تفتيت سنگ كرده مؤثر وجهة سنگ مثانه نيفع است واكتحال او جهة رفع بياض چشم بيعدليست حجر الحمام جرميست كه در ديك حمام متحجر مىشود وتيره رنگ وسست وگرم وخشك واز ادويهء قويهء سرطان رحم است وضماد او جهة رفع سرطان غير مزمن مؤثر حجر البقر سنگى است كه در زهره وشيردان گاو متكون مىشود وپا زهر گاوى واندرزا نامند ومايل بسياهى وبا اندك براقى وسست ومنقط بسياهى وبعضى بزردى وباطن او مايل به سفيدى وزردى وبيشتر در گاو سياه بهم مىرسد وهرگاه متكون گردد وچشم كاو مايل بزردى وسفيدهء حدقهء او مستدير گرديده لاغر مىشود واكثر اوقات فرياد ميزند وقاد زهر مزبور بعضى پهن وبعضى طولانى وبعضى مدور وآنچه در زهرهء او متكون مىشود از يكدانگ تا چهار مثقال مىباشد وقوتش تا دو سال باقيست در آخر دويم گرم وخشك ودر افعال از حجر التيس بغايت ضعيفتر ومحلل ومسمن و مدرحيض وبول وجالى ومفتت حصاة واكتحال او مقوى باصره ورافع بياض چشم وطلاى او جهة بهق وبرص واثار وبواسير والتيام جراحات وبا آب گشنيز جهة جمره ونملهء ساعيه وامثال آن وبا شراب جهة رويانيدن موى سياه در موضع برص وداء الثعلب بعد از كندن موى سفيد از مجرباتست وسعوط يكعدس او با آب چغندر جهة نزول آب وخوردن او هر روز بقدر دو حبه با جلاب بعد از حمام بلافاصله يا در حمام تا چند روز واز عقب آن گوشت آب مرغ فربه آشاميدن باعث تسمين بدن واز مجربات دانسته‌اند ومضر محرورين ومصدع ومصحلش كتيرا وقدر شربتش تا دو قيراط و يك مثقال او قاتلست وآنچه در رودهء گاو متكون شود بزركتر وسبكتر ودر افعال ضعيفتر حجر الايل سنگى است كه در كاو كوهى متكون مىشود ودر پا زهر مذكور شد حجر الحوت جسميست كه در سرماهى متحجر شود سفيد وصلب در پهن مىباشد كرم وحار ودر ريزاندن سنگ كرده بغايت قويست حجر بحرى جسميست سفيد ومدور وصلب ودر جوف او دانه ايست كه با على واسفل حركت مىكند واز سواحل دريا خيزد وقسمى از اكتمكت است واز يكدانگ تا دو دانگ او در تفتيت حصاة هر عضوى بغايت مؤثر است حجر الافروج سنگيست كه مانند قيشور بر روى آب ميايستد واز استنبول خيزد ومجفف وقابض ويكدانگ او در حال رفع ستم عقرب مىكند حجر الرحى سنگى است سياه وبا سوراخها مانند اسفنج با صلابت واز جبال طرف شرقى حلب خيزد در آخر سيم گرم وخشك محلل وحابس خون حيض وچون گرم كرده وسركه را بر آن ريخته عضو را بخار او نكاندارند باعث ازالهء ورم ورافع نزف الدم ورعاف وخون حيض وشستن مقعد بسركه كه در آن تافته او را انداخته باشند جهة بروز مقعد ونطول او جهة محكم نمودن اعصاب وقطع عرق ورفع اعياد حمول جرم واو جهة بواسير ومنع حمل وطلاى او جهة استسقا نافع است حجر ارمنى سنگى است لاجوردى اغبر وبارميته ونرم وملمس وقسمى از وسرخ تيرهء از ارمنيه خيزد ودر دويم گرم وخشك ومفرح ومسهل قوى سودا وانفع از لاجوردى واسلم از خربق سياه وجالى كرده ومثانه وبالخاصيه جهة جزام مفيد ومستعمل مغسول اوست ومضر معده ومغثى ومصلحش كتيرا وعسل وسليخه و انيسون وقدر شربتش تا نيم مثقال وبدلش لاجور ومغسول است حجر اليسر سنگى است سفيد ومدور وصاف واز حجاز خيزد وقسمى از اكتمكت است وحجر النسر وحجر العقاب نيز گويند چه در آشيان نسر وعقاب يافت مىشود وامين الدوله قائل انيكلام است ومؤلف تذكره او را اكتمكت دانسته وظاهر آنستكه قسمى از وباشد چه اكتمكت چهار قسم است دو قسم او سياه ودر حرف الف مذكور شد ودو قسم سفيد وبالجمله آشاميدن قليل او مدر بول ومفتت حصاة وتعليق او مقوى دل وبرمثانه مدر بول است حجر بارقى سنگى شبيه بحجر خزفى وبقدر كف دست وسبك واندكى از وجاذب آب كثير وبر روى آب ايستد وبعد از جذب آن بقعر آب رود وچون در آفتاب بگذارند آبرا پس دهد جهة استسقاى زقى نافعست كه چون موضعيرا از حوالى ناف جراحت كرده بر آن بندند جذب رطوبات كند حجر الخمار قسمى از خماهانست وچون رافع خمار است باين اسم ناميده اند حجر الابيض سنگى است سفيد وسائيدهء او مثل شير وجهة عسر بول ودر جميع آنچه فادزهر حيوانى نافع است به دستور او نافع وگويند او حجر لبنى است ومراد اكسيريان از حجر ابيض زجاج انبيه است حجر القيشور سنگى است متخلخل وسفيد شبيه باسفنج وبرروى آب ايستد وگويند نوعى از زبد البحر است وسياه او نيز مىباشد واز اسكندريه واعمال مصر خيزد دراول گرم ودر سيم خشك ومحلل وجانس نزف الدم وسركهء كه او را كرم كرده در آن سركه انداخته باشند جهة ضيق النفس وطلاى او جهة ستردن موى وتحليل رطوبات واستسقا نافع وچون حك خطوط از نوشجات به آن كنند اصلا معلوم نگردد ومحرق او جهة جلاى دندان واستحكام لثه وبردن گوشت زياد قروح غايره وشبكورى ورفع آثار وماليدن او مثل سنگ پا بركف پا جهة رفع صداع وتقويه بصر مؤثر است حجر البشف بفاء وبباء موحده عبارة از يشم فارسيست وآن سنگى است در غايت صلابت وبهترين او زيتونست پس سبز مايل بزردى پس سبز صاف وبعد از آن سبز مايل به سفيدى است ودر آخر دويم سرد وخشك ومقوى معده وقاطع نزف الدم وزحير وقروح باطنى وخفقان وحرقه البول شربأ وباشراب سفيد مفتت حصاة وتعليق او بر كردن جهة خناق وبر معده ومرى جهة تقوية معده وبر ران جهة عسر ولادت ودردست جهة سحر ورفع چشم بد وضرر صاعقه