3. فضل بن شاذان نيشابورى:
مردى بزرگ و مورد اعتماد و فقيهى عالى مقام و متكلمى توانا بود، گروهى از بزرگوارترين ياران ائمه را، از قبيل " محمد بن ابى عمير "، " صفوان بن يحيى "، درك كرد و حدود پنجاه سال با آنان معاشرت داشت و از آنان بهره‌ها مىبرد، چنان كه خودش مىگويد: هنگامى كه " هشام بن الحكم " در گذشت " يونس بن عبد الرحمن " خليفه ى آنان شد، و هنگامى كه او درگذشت، " سكاك " در رد مخالفان خليفه ى آنان گرديد، و هم اكنون خليفه ى آنان منم. (1) مرحوم شيخ طوسى او را جزو اصحاب امام هادى و امام عسكرى (صلى الله عليه وآله و سلم) ذكر كرده است، و برخى از علماى رجال، او را از اصحاب امام هادى (عليه السلام) نوشته اند ضمن آنكه او را از ياران امام جواد و امام عسكرى (عليه السلام) نيز دانسته اند. (2) " فضل بن شاذان " كتابهاى بسيارى نوشت و گفته اند 180 عنوان كتاب تأليف كرد، و از آن جمله كتاب " الأيضاح " در علم كلام در تحليل عقايد اصحاب حديث است كه اين كتاب توسط دانشگاه تهران در 1392 قمرى به چاپ رسيده است.
اقوال و آثار " فضل بن شاذان " مورد توجه علماى بزرگ بوده و به قول او در رد و قبول راويان بسنده مىكردند، مرحوم كلينى، پاره‌يى از كلمات و نظرات او را در كتاب شريف كافى مورد توجه قرار داده است، و نيز مرحوم صدوق وشيخ طوسى به كلمات و اقوال او بسيار توجه داشتند. مرحوم اردبيلى مؤلف " جامع الرواة " مىنويسد: او رئيس و بزرگ طايفهء ما، شيعيان، است و ارجمندتر از آنست كه دربارهء او سخنى بگوييم.
" فضل بن شاذان " در سفرى، خدمت امام يازدهم شرفياب شد، هنگام مرخص شدن از خدمت امام، كتابى كه خودش نوشته بود از دستش افتاد، امام (عليه السلام) آن را برداشت و ملاحظه كرد و بر او رحمت فرستاد و فرمود: " من بر مردم خراسان غبطه مىبرم كه