مولد سودا ومسندد ومصلحش سكنجبين وقرند وقدر شربتش از يك مثقال تا پانزده مثقال وبدلش خرنوب نبطى است و درخت بلوط را جميع اجزأ بارد و يا بس است و ريشهاى باريك او يا بس تر ودر قطع سيلان رحم وامثال آن نافع وبرگ او جهة التيام جراحت تازه و خاكستر چوب او جالى دندان و جهة آكله مفيد است و چون بلوط را با ضيم وزن او كندر با روغن زيتون سرشته مداومت شرب او كند قاطع سلس البول وبول فراش وادرار مدى ومنى ومجفف نار فارسى است ومجرب دانسته‌اند وآبى كه در حين سوختن چوب بلوط ظاهر گردد وجهة خضاب ابرو بهتر از خطاط است وجفت البلوط كه پوست رقيق اوست وبر مغز او ملاصق است مجفف قوى ورادع وجهة جراحات وحبس سيلان چون و رطوبات شربا وضماد او جهة فئق ضماد انا فج وبدلش گلنار است وگويند پوست انار ومورد بالسويه بدل اوست وقدر شربتش يك مثقال و در مطبوخات تا سه مثقال و شاه بلوط با اندك حرارة وقض وبيس او كمتر از بلوط است وغذائية او غالب وبا قوهء جاليه ومسمن بدن ومولد پيه كرده ومشوى او با اشربه مبهتى ومهيح باه ومقوى بدن وجهة رفع سموم بغايت مؤثر و در ساير خواص ضعيف‌تر از بلوط ونفاخ واقسام بلوط مضر حلق وسينه است ومصلح او بزرحند قوقى وشكر وسكنجبين و چون پوست درخت او را مهرا پخته و يك شب بر موى كماد كنند وبعد از آن باطين قيموليا شسته باشند بغايت سياه كند و جفت شاه بلوط در سميت مثل پوست شلتوكست بلوط الارض اسميست مشترك بزكماذريوس وبربيخ نباتيكه برگش مثل برگ كاسنى عريض ومنبت او ريگزارها وتحت كولان كه نوع نرا سل است واو جدار وار سفيداند اندلسى است وطعم او شيرين و با اندك تلخى در دويم كرم و در اول خشك و قاطع فضول ومفتح شدهء اعضاى باطنى ومدر بول وحيض ورافع علل سپرز وضمادش جهة پاك كردن زخمهاى متعفن و گوشت زياد ومنع زيادتى قروح نافع وقدر شربتش از يك درهمست تا سه درهم بلوطى نباتيست برگش شبيه به برگ شير وسياه لون وبد بو وشاخهاى مربع وسياه وبرشاخ وبرگش چيزى شبيه به پشم و گلش مدور وزرد واغبر است گرم ومحلل وضماد برگ او با نمك جهة گزيدن سگ ديوانه وپختهء او در زير خاكستر جهة نواصير مجرب دانسته‌اند وبا عسل جهة پاك كردن زخمها نافع ودر افعال قائم مقام فراسيون ودو وزن او بدل او فراسيونست بلح بحاء مهمله ثمر درخت خرماست كه سبز بوده زرد مايل بشيرينى نشده باشد وغورهء خرما نامند وداخل اكثر طيوب مىكنند در اول دويم سرد ودر آخر آن خشك وبا عطريه وقابض ومقوى معده وجگر وقاطع قى صفرا وى واسهال مزمن وادرار بول وسيلان رحم وخون بواسير ومقوى لثه وصماد او ملصق جراحات تازه ومقوى عصب مسترخى وخوشبو كنند عرق ومداومت اكل او قاطع جذام ومضر شش وسينه ومولد خلط غليظ ومولد رياح ومصلحش عسل وشربت خشخاش وبنفشهء مربا و قدر شربتش ودر همست وجز اعظم سگ ورامك است و چون آب او را با آب غوره بجوشانند تا غليظ شود و در چشم كشند جهة قطع دمعه وجرب وسلاق مجربست ملجته بحامهله بلغة مغربى گياهيست كه بر روى زمى منبسط نمىشود و شاخهاى او باريك وسرخ و بهم پيچيده شبيه به پيچيدن كرمها به يكديگر و بر روى زمين مثل دايره مستدير مىشود وگلش سرخ ومفيد است گرم و خشك ومقطع ومحلل وغرغرهء عصارهء او و طبيخ او جهة اخراج زلونى كه در خلق مانده باشد نافع وخوردن او در طب مستعمل نيست وضماد او محلل قويست بل بلغة هندى اسم خيار هنديست بزرگتر از خيار كبر و تخم تلخ ومغربى چرب وپوست ثمرش سياه واندرون او سفيد مايل بزردى ومستعمل تخم اوست در آخر دويم گرم وخشك وباقوهء قابضه ومقوى احشا ومحلل صلابات عصب وجهة فالج ولقوه وساير امراض بلغمى وبواسير ورياح ورطوبات غريبه وبا جوار شات جهة تحليل رياح بواسير و غير آن نافع وقابض طبع ومبهتى وبخور او جهة بواسير بسيار مفيد وقدر شربتش تا يك مثقال ومصدع محرورين ومصلحش گشنيز است و مؤلف اختيارات بديعى بل وشل وقل را اجزاى يكثمره دانسته ونه آنچنانست بلا در لغة هنديست وبه عربى حب الفهم وثمر الفهم نامند بار درختيست شبيه بشاه بلوط وپهن ومستدير وسياه ومغزش بنفش ودر درون او مثل مغز بادام وشيرين ومابين پوست ومغز او مملو از رطوبت سياه غليظ كه عسل بلا در نامند ودرخت او بقدر درخت كردكان وبرگ عريض واغبرو شد بو وخوابيدن در سايهء او باعث سكر وسبات وعسل بلا در در چهارم كرم وخشك وپوست او در ميم ومغز او در سيم گرم ودر اول خشك وبيمضرت ومبهتى ومهبنج باه وعسل او را مخلوط بروغن گاو بايد استعمالنمود ومحلل ومسخن وملطف ومقرح جلد وجهة امراض باردهء دماغى وعصبانى ورطوبى وتقويه حفظ ودهن ورفع رطوبات ورياح وتقويه اعصاب ورفع سلس البول ونسيان وفالج ولقوه ورعشه وخدرو اختلاج وقطع ثاليل وسم وساير آثار جلد نافع ومضر محرور ومحرق خون ومورث بيوست دماغ وجوشش دهان وبدن وجنون وسرسام وماليخوليا ومصلحش روغن كردكان ومغز كردكان تازه وماء الشعير ودوغ وهندوانه ودو مثقال او كشنده است وقدر شربتش از ربع درهمست تا نيمدرهم وبدلش بينجوزن او فندق وربع آن روغن بلسان وسدس او نفط است واكتحال او در چشم چهار پايان مورث بياض چشم ورافع آن خريق وضماد او با ادويهء مناسبة غير مقرحه جهة جميع امراض بارده نافع وبخور او زايل كنندهء بواسير است ومسقط دانهء اوست وپوست بلا در مبهتى وجهة حفظ سياهى مو بغايت مؤثر است خصوصا هرگاه با روغن بطم تديرا وكرده باشند بلسكى نباتيست پرشاخ وخشن ومربع وسابق وشاخهاى او دراز وبرگش متفرق وشبيه ببرك روناس ومايل باستداره وگلش سفيد
(٥٤)
