شبدر گويند ودر مازندران شرويت نامند وگلش خوشبو است وبا سفيدى وسرخى وبرگش بقدر ناخن وشاخهاى او باريك وساقش بقدر نيم زرع وتخمش مايل باستداره ورنگش مثل نانخوان ومستعمل از وبرگ وتخم است در دويم گرم ودر اول خشك وباقوهء جاليه وملين طبع ومدر فضلات وتخمش گرمتر از برگ او وبا شراب جهة رفع سموم قتاله بيعديل ومسكن مغص وقولنج ورافع يرقان واستسقا واكتحال عصارهء او با عسل جهة غشاوه وقرحه نافع واكثار او مورث درد گلو ومصلحش كاهو وكاسنى وتازهء او موافق مزاج دواب ومنقى اخلاط فاسدهء آن وقدر شربت از تخم او تا سه درهم وروغن او مسكن درد مفاصل است وبرى او را برگ بزركتر وساقش دراز وتخمش قريب بجلبه وكريه طعم وگلش سرخ وبه فارسى يونجهء كوهى وديواسفست نامند در دويم گرم وخشك وآب او مقوى معده ومدر بول وحيض وشير وعرق وجهة هيضه ودرد معده وپهلو ورياح آن وصرع وتقطير بول وبرودت مثانه ونطول عصير او جهة تسكين درد عقرب گزيده بغايت مؤثر بر عضو صحيح موجب موجب احداث درد است ونشستن در طبيخ او باعث سرعة حركت اطفال وروغن او همين اثر دارد وسعوط آب او جهة صرع وجنون وغسول به آن منقى بشره ومصدع ومضر محرورين ومصلحش گشنيز وبقول بارده است وتخم او گرم وخشك تر از نبات او وجالى ومبتهى ودر جميع افعال قويتر از بستانى وقدر شربتش تا سه درهم است ومورث جرب ومصلحش كتيرا او مضر سينه ومصلحش شكر است حنا بكسرحا وتشديد نون نباتيست ساقش بقدر نيم زرع وسرخ وبرگش شبيه به برگ مورد وعريضتر از آن ونرم وگلش سرخ مايل به سفيدى وفاعيه نامند وخوشبو ودر سالى دوبار گل مىكند مركب القوى ومايل بسردى ودر دويم خشك وگويند در اول گرمست مفتح افواه عروق وسدد ومجفف بيازع ومحلل ودر الحام قريب بدم الاخوين وباقوهء قابضه وآشاميدن آب نقيع او روزى سيمثقال با هفتمثقال شكر جهة ايعداء جذام بغايت بغايت نافع وچون يكماه مداومت كنند وجذام زايل نشود قابل ساير علاجات نيست وهر روز بايد هفتمثقال ونيم او را در صد و پنجاه مثقال آب خيسانيده بجوشانند تا بخمس رسد وآشاميدن آب نقيع دو مثقال او در ده روز باعث روئيدن ناخن اصلى بجاى ناخن كج وناخن متاكل وجهة يرقان وسپرز وسنگ كرده ومثانه وعسر بول نافع ومسقط جنين وآشاميدن جرم او بقدر نيم مثقال بالخاصيه رافع قولنج ومضر حلق وريه ومصلحش كثير او لعاب بزرقطونا وگويند زياده از يك مثقال زياده از يك مثقال او كشنده است وضماد او بر كف پاى آبله دار مانع بروز آبله در چشم او خصوصا چون با اندك عصفر وزعفران آميخته ونطول آب مطبوخ او جهة حمره وسوختگى آتش ومضمضه او جهة قروح دهن وقلاع اطفال وطلاى او جهة منع ريختن مواد بچشم خصوصا چون با آب گشنيز سرشته باشند وبا قطران وروغن زيتون جهة رويانيدن موى سر ويال گل حرف جهة فتق و قيله وبا زفت وروغن گل جهة قروح سر وبرگ گردكان بالمناصفه جهة بيضه وخوزه وسعفه وصداع ريحى وبلغمى مجرب وبه دستور با آب نمك بغايت مؤثر ذر ورا جهة تخفيف قروح وخوردن تخم او بقدر يك مثقال با عسل وكتيرا جهة تقويه دماغ بغايت نافع وكل او معتدل ولطيف ويك مثقال او با سه وقيه آب وعسل جهة قطع نزلات وانواع صداع وتخفيف رطوبات وطلاى آن جهة التيام قروح ورفع خناق وفالج وامراض دماغى وعصبانى ودرد اعصاب وبا سركه جهة درد سر وبا موم وروغن گلسرخ جهة درد پهلو وكوفتگى اعضا وبا ادويهء مخصوصه سپرز جهة ورم ودرد آن وگذاشتن او در بيان لباس موئينه مانع كرم زدن او وبرگ آن را نيز صاحب اين اثر دانسته‌اند وروغن گل خاكه دهن الفاغيه نامند به دستور روغن گلسرخ مكرر در روغنها پرورده كنند كرم ومحلل ومقوى موى ونيكو كننده رخسار است وبدلش روغن مرزنجوش است وروغن حنا از جملهء مركباتست ودر دستور ثانى مذكور است حنطه ء رومى خند روس است حناى قريش خزاز الصخر است حناى مجنون بلغه مصر وسمه است حنقه وحنقا بلغة اندلس حشيشه الزجاج است حناء الغزاله بلغة مصر ابوخلسا است حور براء مهمله وبضم حاو بزاء معجميه نيز آمده از جملهء اشجار است شبيه بدرخت خرما برگش مثل برگ بيد واز آن باريكتر ودرازتر ودانهء او مانند گندم وبلغة اندلس او را سرد وله نامند وگلش خوشبو ونبطى ورومى مىباشد وصمغ رومى او را گويند كهربا است وبه فارسى درخت تور گويند واو پوست اوست كه كمانكران وغيره استعمال نمايند ودرخت رومى او بزرگتر وبرگش درازتر از نبطى است ونبطى او بيصمغ در اول كرم ودر دويم خشك ويك مثقال از پوست او جهة عرق النسأ وتقطير بول نافع وقاطع حمل زنانست وبرگ او نيز همين اثر دارد وكرمتر از پوست او وقطور آب او جهة درد گوش مفيد واكتحال ثمر تازهء او با عسل جهة غشاو مفيد وقطريكه از حوالى او رويد بيغايله است ورومى آن را منبت بلغار وروس در سيم كرم ودر اول خشك وروغنى كه از پوست وشاخ او گيرند قوى التاثير ودر افعال قريب بروغن بلسان وخوشبو است واز اوس مىآرند ومشهور بروغن كهربا است وگلش قاطع نزف الدم جميع اعضا وضماد برگش با سركه جهة نقرس وفرزجهء او معين حمل وتخم او جهة منع سيلان رطوبات بمعده وامعأ وخفقان وعرق النسأ وتفتيح سده وبا سركه جهة صرع شربا نافع ومانع حمل وقدر شربتش يك مثقال وطبيخ چوب او مجفف قروح وآكله است حواصل از حملهء طيور است سفيد وتيره رنگ نيز مىباشد واز سفيد او پوستين ترتيب