ارزش بوده اند؟!
در اين، فشار اقتصادى سهم شيعيان و علويان بيش از همه بود زيرا آنان، هميشه پيشگام و پيشاهنگ مبارزه با خلفاى ستمگر بودند.
دوران خلافت هارون نيز از اين برنامهء كلى مستثنا نبود، زيرا او با قبضه نمودن بيت المال مسلمانان و صرف آن در راه هوسرانيها و بوالهوسيها و تجمل پرستيهاى خود و اطرافيانش، شيعيان را از حقوق مشروع خود، محروم كرده بود و از اين راه نيروهاى آنان را تضعيف مىكرد. بنابراين شيعيان با اين گونه فشارها آشنا بودند، اما چنان كه اشاره شد فشار اقتصادى زمان متوكل ابعاد گسترده تر و وحشتناكترى داشت كه ذيلا برخى از آنها را يادآورى مىكنيم:
1. او از نظر اقتصادى به قدرى بر شيعيان سخت مىگرفت كه مىگويند: در آن زمانى گروهى از بانوان علوى در مدينه حتى يك دست لباس درست در تن نداشتند كه در آن نماز بگزارند و فقط يك پيراهن مندرس، برايشان مانده بود كه به هنگام نماز به نوبت از آن استفاده مىكردند و نيز با چرخ ريسى، روزگار مىگذراندند، و پيوسته در چنين سختى و تنگدستى بودند تا متوكل به هلاكت رسيد. (1) 2. متوكل " عمر بن فرج رخجى " را فرمانرواى مكه و مدينه ساخت، و او مردمان را از نيكى و احسان به آل ابى طالب باز مىداشت و سخت دنبال اين كار بود، چنان كه مردم از بيم جان، دست از رعايت و حمايت علويان بر داشتند و زندگى بر خاندان اميرمؤمنان (عليه السلام) سخت شد ". (2) 3. متوكل، دارايى علويان را كه ملك " فدك " بود مصادره كرد. (3) نقل شده است كه درآمد