قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ٢٧
اسلام - كه با عقل و منطق منطبق نمى شد - نرفتند و مسألة اختيار و آزادى بشر را معتزله براى اولين بار در ميان مسلمين عنوان كرده اند! تازه معتزله نيز اين فكر را از پيش خود ابداع نكرده اند بلكه در اثر معاشرت و مجاورت با ملل ديگر و مخصوصا مسيحيان، متوجه اين فكر بكر عالى شدند.
ادوارد براون مى گويد: (فن كرمر، معتقد است فكر آزادى اراده را معبد الجحنى به تقليد و تبعيت از يك ايرانى، موسوم به سنبويه، در پايان قرن هفتم ميلادى در دمشق ترويج مى كرد). (1) و در جاى ديگر مى گويد: (به نظر فن كرمر، محل تكوين و تكامل معتقدات اين قوم، دمشق بوده و تحت نفوذ متألهين بيزانس، على الخصوص (يحيى دمشقى) و مريد او (ثيود) و (رابومزه) بوده است (2).
معلوم مى شود به نظر فن كرمر، آن ايرانى هم كه به عقيده او ابتدائا فكر آزادى و اختيار را به معبد جحنى تلقين كرد، از فيوضات متألهين مسيحى رومى بهره مند شده است. اگر اين چنين است پس براى بحث در مسائل توحيد ومعاد و بلكه نماز و روزه هم بايد اين چنين ريشه تاريخى جستجو كنيم. و به هر علت، اينكه مسلمين متوجه بحث در توحيد، معاد، نماز و روزه شدند، سوابقى است كه اين مباحث در حوزه هاى مسيحى داشته است!
حقيقت اين است كه مستشرقين، نه صلاحيت تحقيق در عقايد و افكار اسلامى را دارا مى باشند و نه غالبا حسن نيت آن را. (3) از آن موقعى كه مسألة قضاء و قدر و جبر و اختيار در بين مسلمين مطرح شد،

(1) - تاريخ ادبيات ايران، تأليف ادوارد براون، ج 1، ص 413.
(2) - همان مدرك، ص 412.
(3) - انسان و سرنوشت، ص 110 - 113، كتاب عدل الهى، ص 13 و 14
(٢٧)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 9
2 مقدمه كتاب 11
3 قضاء وقدر وخود شناسى 13
4 قضاء وقدر وخداشناسى 13
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 14
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 14
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 15
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 21
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 25
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 29
11 واژه قضاء 29
12 واژه قدر 30
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 37
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 45
15 قسمت اول 50
16 قسمت دوم 51
17 خلاصه بحث 60
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 61
19 كمال وخير 63
20 جبر واختيار واخلاق 66
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 68
22 طرح يك اشكال مهم 69
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 84
24 نظريات ماديين ونقد آن 94
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 97
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 97
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 100
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 103
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 104
30 نظريه اول 106
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 108
32 پاسخ به اشكالات 109
33 نظريه دوم ونقد آن 110
34 نظريه سوم ونقد آن 114
35 نظريه چهارم ونقد آن 114
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 119
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 123
38 اشكال 127
39 اشكال ديگر 128
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 133
41 مقدمه 133
42 مفهوم خير وشر 134
43 مفهوم خير وشر 134
44 تحليل فلسفى خير وشر 136
45 راز شرور جهان 139
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 145
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 157
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 161
49 2 - رسالة سر القدر 169
50 ترجمه رساله سر القدر 173
51 مقدمه اول 174
52 مقدمه دوم 174
53 مقدمه سوم 175
54 نتيجه بحث 175
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 181
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 201
57 مقدمه 201
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 202
59 مبادى اراده 211
60 غايت فعل عابث ونائم 212
61 پاسخ به يك اشكال 213
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 216
63 خلاصه بحث فوق 216