قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١٣٤
نشانه عدم تدبير حكيمانه براى جهان پنداشته اند و در دره كفر والحاد، فرو غلطيده اند. و به همين دليل است كه حكماى الهى، عنايت خاص به مسألة خير و شر، مبذول داشته اند و شرور را به جهان عدمى برگردانده اند.
براى حل اين مسألة، لازم است نخست توضيحى پيرامون مفهوم عرفى خير و شر بدهيم و سپس به تحليل فلسفى آنها بپردازيم.
مفهوم خير وشر جناب استاد مصباح يزدى در اين رابطه مىنويسد: (براى دريافتن معناى خير و شر در محاورات عرفى، مى توان از دقت در ويژگيهاى مشترك ميان مصاديق واضح آنها سود جست، مثلا سلامتى و علم و امنيت از مصاديق واضح خير، و بيمارى و جهل و نا امنى از مصاديق واضح شر به شمار مى رود. بدون شك آنچه موجب اين مى شود كه انسان چيزى را براى خودش خير يا شر بداند، مطلوبيت و عدم مطلوبيت است، يعنى هر چه را موافق خواسته هاى فطرى خودش يافت آن را خير، و هر چه را مخالف با خواسته هاى فطريش يافت، آن را شر مىنامد.
به ديگر سخن براى انتزاع مفهوم خير وشر، در وهله اول، مقايسه اى بين رغبت خودش با اشياء انجام مى دهد و هر جا رابطه مثبت وجود داشت، آن شئ را خير و هر جا رابطه منفى بود، آن شئ را شر به حساب مى آورد.
در وهله دوم، ويژگى انسان از يك طرف اضافه و مقايسه، حذف مى شود و رابطه بين هر موجود ذى شعور و صاحب ميل و رغبتى با اشياء ديگر، لحاظ مى گردد و بدين ترتيب، (خير) مساوى بامطلوب براى هر موجود ذى شعور، و (شر) مساوى با نامطلوب براى هر موجود ذى شعورى خواهد بود.
در اينجا اشكالى پيش مى آيد، و آن اين است كه گاهى چيزى براى يك نوع از
(١٣٤)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 9
2 مقدمه كتاب 11
3 قضاء وقدر وخود شناسى 13
4 قضاء وقدر وخداشناسى 13
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 14
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 14
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 15
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 21
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 25
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 29
11 واژه قضاء 29
12 واژه قدر 30
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 37
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 45
15 قسمت اول 50
16 قسمت دوم 51
17 خلاصه بحث 60
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 61
19 كمال وخير 63
20 جبر واختيار واخلاق 66
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 68
22 طرح يك اشكال مهم 69
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 84
24 نظريات ماديين ونقد آن 94
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 97
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 97
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 100
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 103
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 104
30 نظريه اول 106
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 108
32 پاسخ به اشكالات 109
33 نظريه دوم ونقد آن 110
34 نظريه سوم ونقد آن 114
35 نظريه چهارم ونقد آن 114
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 119
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 123
38 اشكال 127
39 اشكال ديگر 128
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 133
41 مقدمه 133
42 مفهوم خير وشر 134
43 مفهوم خير وشر 134
44 تحليل فلسفى خير وشر 136
45 راز شرور جهان 139
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 145
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 157
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 161
49 2 - رسالة سر القدر 169
50 ترجمه رساله سر القدر 173
51 مقدمه اول 174
52 مقدمه دوم 174
53 مقدمه سوم 175
54 نتيجه بحث 175
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 181
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 201
57 مقدمه 201
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 202
59 مبادى اراده 211
60 غايت فعل عابث ونائم 212
61 پاسخ به يك اشكال 213
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 216
63 خلاصه بحث فوق 216