قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١٣

قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١٣

سبب كشمكشهاى عظيمى در جهان اسلام گرديد.
به هر صورت، شناخت چگونگى صدور افعال آدمى، از جهات متعددى از جمله جهات ذيل، ضرورى مى نمود:
1 - قضاء و قدر و خودشناسى بى شك (اراده و اختيار) از شئون نفس ماست، هرگاه آدمى را در انجام كارها مختار بدانيم، خود را از ديگر موجودات، برتر خواهيم يافت، زيرا حركات و سكنات ديگر موجودات، بر اساس طبيعت و غرايز است نه از روى اراده و اختيار، ولى اگر او را در انجام كارها مجبور و آلت بلا اراده عوامل بيرونى دانستيم، در اين صورت، آدمى با چوب، سنگ، درخت، حيوانات، فرقى نخواهد داشت.
بنابراين، اصل (خودشناسى) ايجاب مى كرد كه بشر، از دير باز، به تحقيق درباره اجبار و اختيار اعمال آدمى، به بررسى و تحقيق بپردازد و از اين رهگذر، گامهاى منطقى ديگرى درباره خودشناسى بردارد.
2 - قضاء و قدر و خداشناسى مسألة جبر و اختيار، از جهتى به توحيد و از لحاظى به عدل و از جهتى ديگر به قدرت خداوند ارتباط دارد، زيرا - چنان كه بعدا خواهيم ديد - اگر (جبر) در اعمال، درست باشد، عدل الهى، مفهوم نخواهد داشت. و اگر (تفويض) درست باشد، توحيد افعالى و عموم قدرت الهى از بين خواهد رفت، زيرا اعمال مردم در صورت تفويض، مخصوص به خود آنها خواهد بود و خداوند هيچ گونه دخالت و تأثيرى در آن نخواهد داشت. به علاوه، انسانها در دايره افعال ارادى از خداوند بى نياز خواهند بود با اينكه مى دانيم:

(١٣)

مفاتيح البحث: مسألة الجبر والإختيار (الجبر والتفويض) ⁽¹⁾، الإختيار، الخيار ⁽³⁾

الفهرست

الرقم	العنوان	الصفحة

1	مقدمه مؤلف	9
2	مقدمه كتاب	11
3	قضاء وقدر وخود شناسى	13
4	قضاء وقدر وخداشناسى	13
5	قضاء وقدر ومعاد شناسى	14
6	قضاء وقدر وحقوق واخلاق	14
7	قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات	15
8	1 - اهميت مسألة قضاء وقدر	21
9	2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين	25
10	3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا	29
11	واژه قضاء	29
12	واژه قدر	30
13	4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن	37
14	5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار	45
15	قسمت اول	50
16	قسمت دوم	51
17	خلاصه بحث	60
18	تحليلى درباره افعال اختيارى انسان	61
19	كمال وخير	63
20	جبر واختيار واخلاق	66
21	امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى	68
22	طرح يك اشكال مهم	69
23	امر بين الامرين از ديدگاه عرفان	84
24	نظريات ماديين ونقد آن	94
25	6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام	97
26	الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى	97
27	ب: قضاء وقدر علمى وعينى	100
28	ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	103
29	توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	104
30	نظريه اول	106
31	اشكالاتى كه به اين نظريه شده است	108
32	پاسخ به اشكالات	109
33	نظريه دوم ونقد آن	110
34	نظريه سوم ونقد آن	114
35	نظريه چهارم ونقد آن	114
36	7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر	119
37	8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر	123
38	اشكال	127
39	اشكال ديگر	128
40	9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر	133
41	مقدمه	133
42	مفهوم خير وشر	134
43	مفهوم خير وشر	134
44	تحليل فلسفى خير وشر	136
45	راز شرور جهان	139
46	10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر	145
47	فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار	157
48	ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس	161
49	2 - رسالة سر القدر	169
50	ترجمه رساله سر القدر	173
51	مقدمه اول	174
52	مقدمه دوم	174
53	مقدمه سوم	175
54	نتيجه بحث	175
55	3 - الرسالة في القضاء والقدر	181
56	ترجمه رساله قضاء وقدر	201
57	مقدمه	201
58	انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است	202
59	مبادى اراده	211
60	غايت فعل عابث ونائم	212
61	پاسخ به يك اشكال	213
62	نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف	216
63	خلاصه بحث فوق	216