قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ٢١٧
كسالت و دشوارى نموده و از انجام آن سرپيچى مى كنند، و تنها اندكى از آنان احساس نشاط كرده و به انجام آن اقدام مى نمايند.
ناگفته معلوم است كه پاداشهايى كه براى حمل سنگريزه ها مقرر داشته به منزله جعاله در برابر كلفت و رنج مكلفان است، چنان كه كيفرهاى مقرره نيز به منزله غرامت مخالفت متمردان مى باشد. اگر فرد مزبور وعده و وعيد خود را عملى سازد، آنگاه به وى اعتراض شود كه چرا پاداشهاى مطيعان را از سر تفضل و بدون وادار كردن آنان به رنج و زحمت، عطا نكردى و چرا بر سبيل تكرم و ترحم، از عقوبت خطا كاران چشم پوشى نكردى؟
او در پاسخ خواهد گفت: من در اين باره نيك انديشيدم و خواستم بر غبطه و بهجت نعمت داده شدگان بيفزايم، زيرا هرگاه يادآورى كند كه اين نعمتهاى بزرگ، نتيجه كسب و تلاش نيكوست نشاط و شاد مانيش مضاعف مى گردد به گونه اى كه هيچ گونه حسرتى بر او وارد نمى شود، و همانگونه كه از تحريض و تشويق به وعده ها و آرزوها چاره اى نبود، از ترهيب و تحذير به وعيد و تهديد نيز گريزى نبود (تشويق و تهديد از اهرمهاى لازم براى تحقق بخشيدن به اهداف تكليف مى باشند). و از طرفى التزام به وفاى به وعده و نفرت از تخلف از آن، مرا بر آن داشت كه وعده ها و وعيدها را وفا نمايم، و مطيعان را كه گروه كمى مى باشند پاداش داده و متمردان را كه اكثريت را تشكيل مى دهند به عقوبت رسانم، و قبل تكليف هر دو گروه را مى شناختم.
اكنون اى متكلم قدرى! آيا مفتى تو كه آن را (عقل) ناميده و در داوريهاى خود به آن روى مى آورى، در اين مسألة در پاسخ نمى گويد: اى كاش! قدرى تأمل نموده و بر مركب شتاب سوار نمى شدى و با خود مى انديشيدى كه هرگز اين پاداشهاى بزرگ با آن رنجهاى اندك، قابل مقايسه نيست تا بتوان آن را اجرت آن اعمال قرار داد و در اين صورت، چنين پاداشى جز بر ملاك تفضل، قابل توجيه نيست. بنابراين،
(٢١٧)
مفاتيح البحث: الكسب (1)، الهدف (1)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 9
2 مقدمه كتاب 11
3 قضاء وقدر وخود شناسى 13
4 قضاء وقدر وخداشناسى 13
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 14
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 14
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 15
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 21
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 25
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 29
11 واژه قضاء 29
12 واژه قدر 30
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 37
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 45
15 قسمت اول 50
16 قسمت دوم 51
17 خلاصه بحث 60
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 61
19 كمال وخير 63
20 جبر واختيار واخلاق 66
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 68
22 طرح يك اشكال مهم 69
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 84
24 نظريات ماديين ونقد آن 94
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 97
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 97
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 100
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 103
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 104
30 نظريه اول 106
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 108
32 پاسخ به اشكالات 109
33 نظريه دوم ونقد آن 110
34 نظريه سوم ونقد آن 114
35 نظريه چهارم ونقد آن 114
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 119
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 123
38 اشكال 127
39 اشكال ديگر 128
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 133
41 مقدمه 133
42 مفهوم خير وشر 134
43 مفهوم خير وشر 134
44 تحليل فلسفى خير وشر 136
45 راز شرور جهان 139
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 145
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 157
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 161
49 2 - رسالة سر القدر 169
50 ترجمه رساله سر القدر 173
51 مقدمه اول 174
52 مقدمه دوم 174
53 مقدمه سوم 175
54 نتيجه بحث 175
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 181
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 201
57 مقدمه 201
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 202
59 مبادى اراده 211
60 غايت فعل عابث ونائم 212
61 پاسخ به يك اشكال 213
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 216
63 خلاصه بحث فوق 216