قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ٢١٤
نمايد كه اراده خدا جز در اسم همانند اراده ما بوده و حادث مى باشد. مگر در اسم و لفظ در هر حال، امورى كه راه فهم آنها روشن است را نبايد به خاطر امورى كه راهى براى فهم و درك حقيقت آنها وجود ندارد و احاطه بر آنها دشوار مى باشد، مبهم و نامعلوم تلقى كرد. اين منصفانه نيست كه جهل به مجهولى را دليل بر جهل معلومى قلمداد كنيم، و چه بسا آنان كه روش حكمت، ايشان را نجات داده است (حكيمان الهى) از چنين معارضه اى كاملا رها گرديده اند، زيرا آنان براى اراده الهى تعريفى دارند كه از نكوهش چنين مناقضه اى پيراسته است. بدرستى كه گمراه است آن كس كه در شناخت حق از همراهى با عقل باز مى ايستد از ترس اينكه مبادا به منزلى فرود آيد كه با آن مأنوس نيست.
هدايت يافته از تاريكى كسى است كه وضع و رفع او با هدايت عقل باشد. به هر منزلى كه باشد. آن كس كه مصاحبت رفيقانى را بر مى گزيند از مقصد حركت و سفر نمىپرسد، و آن كس كه به مقصد مى انديشد رفاقتش پايدار نيست. پس به بحث اصلى خود كه از آن فاصله گرفته ايم باز مى گرديم و مىگوئيم:
خداوند تو را هدايت كند، بدان كه تأثير دواعى ياد شده در همه نفوس، يكسان نبوده و ميان آنها نسبتهاى گوناگونى وجود دارد و چه بسا برخى از نفوس از پاره اى از اين دواعى، متأثر مى گردند با آنكه نفوس ديگر، از اضعاف (چند برابر) آن دواعى نيز متأثر نمى شوند، همانند پتك آهنگر كه بر يك قطعه آهن اثر مى گذارد و در قطعه ديگر اثر نمى گذارد با آنكه بازو و توان آهنگر تفاوتى ندارد، ولى سختى و نرمى آهن، موجب تفاوت تاثير گذارى پتك بر آنها مى گردد، نفوس انسانها نيز از نظر سجايا و اخلاق و تربيت و عادات و فطانت و عبادت متفاوتند، مثلا دواعى مستند به شهوات در جوانان بيشتر از سالخوردگان تأثير مى گذارد، همچنين تأثير آن بر افراد بى پروا بيشتر از افراد زاهد است، و دواعى بر خاسته از غضب در انسانهاى سردحوى كمتر از انسانهاى خون گرم و تند مزاج اثر مى گذارد و نيز تأثير آن
(٢١٤)
مفاتيح البحث: الجهل (2)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 9
2 مقدمه كتاب 11
3 قضاء وقدر وخود شناسى 13
4 قضاء وقدر وخداشناسى 13
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 14
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 14
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 15
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 21
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 25
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 29
11 واژه قضاء 29
12 واژه قدر 30
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 37
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 45
15 قسمت اول 50
16 قسمت دوم 51
17 خلاصه بحث 60
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 61
19 كمال وخير 63
20 جبر واختيار واخلاق 66
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 68
22 طرح يك اشكال مهم 69
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 84
24 نظريات ماديين ونقد آن 94
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 97
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 97
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 100
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 103
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 104
30 نظريه اول 106
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 108
32 پاسخ به اشكالات 109
33 نظريه دوم ونقد آن 110
34 نظريه سوم ونقد آن 114
35 نظريه چهارم ونقد آن 114
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 119
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 123
38 اشكال 127
39 اشكال ديگر 128
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 133
41 مقدمه 133
42 مفهوم خير وشر 134
43 مفهوم خير وشر 134
44 تحليل فلسفى خير وشر 136
45 راز شرور جهان 139
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 145
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 157
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 161
49 2 - رسالة سر القدر 169
50 ترجمه رساله سر القدر 173
51 مقدمه اول 174
52 مقدمه دوم 174
53 مقدمه سوم 175
54 نتيجه بحث 175
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 181
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 201
57 مقدمه 201
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 202
59 مبادى اراده 211
60 غايت فعل عابث ونائم 212
61 پاسخ به يك اشكال 213
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 216
63 خلاصه بحث فوق 216