شدن به فضيلت و كمال انسانى و يا رسيدن به پاداش اخروى و رضايت و قرب الهى است هر چند فاعل، هنگام انجام كار، توجه آگاهانه اى به اين انگيزه باطنى ندارد.
البته در هر فعل ارادى و قصدى، قدر مسلم اين است كه دو مقدمه ادراكى و يك مقدمه انفعالى و يك مقدمه فعلى وجود دارد. دو مقدمه ادراكى عبارت است از: 1 - ادراك فعل 2 - ادراك فايده فعل.
(ادراك فعل) عبارت است از: تصور فعل. و (ادراك فايده فعل)، عبارت است از: تصديق موافقت اثر نهايى فعل با تمايلات حياتى فاعل.
(مقدمه انفعالى)، عبارت است از: هيجان شوقى يا خوفى درونى، نسبت به اثر نهايى فعل.
و (مقدمه فعل) عبارت است از: عزم و اراده كه آخرين مقدمات فعل اختيارى و منجر به صدور فعل خارجى است.
البته در انسان بالخصوص يك مقدمه و مرحله ديگرى قبل از مرحله عزم و اراده هست كه همان مقدمه موجب امتياز مخصوص انسان از حيوانات است، آن مرحله عبارت است از مرحله سنجش، مقايسه، محاسبه و تأمل.
برخى از متكلمين قائل به يك مرحله علاوه اى شده و مدعى شده اند كه علاوه بر مراحل گذشته، يك مرحله ديگر وجود دارد و آن عبارت است از (تهاجم و حمله نفس، به سوى عمل) نام اين مرحله را گاهى (طلب) و گاهى (اختيار) گذاشته اند، ولى اين فرضيه مبتنى بر ملاحظات علمى فنى نيست، بلكه صرفا منظور فرض كنندگان اين فرض، فرار از شبهه جبر (به زعم خودشان) بوده و از اين رو، ارزش علمى ندارد كه قابل بحث و انتقاد باشد، طلب كردن يا اختيار كردن، چيزى سواى اراده كردن نيست.