قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١٦٤
مى فرمايد: (يريد الله بكم اليسر ولا يريد بكم العسر) (1)، زيرا خداى تعالى افاضه كننده خيرات و نازل كننده بركات است. پس خير مقصود بالذات و مقصود اساسى است و لكن شر، مقصود بالعرض و به قصد دوم است و منظور از قصد هم در اين مورد آن قصد و اختيارى كه از موجبات كمال و مخصصات زمان مى باشد، نيست، زيرا اين نحو از قصد و اختيار در مورد خداى تعالى محال است به واسطه آنكه از پيش گفتيم كه فيضان خير از او بر سبيل لزوم است ولازمه اين لزوم، آن است كه براى او مقابلى باشد كه آن اثر براى فيض حق است، مثل آن از محسوسات مثل نور است براى آفتاب و يا سايه است براى انسان. (آنكه از آفتاب افاضه مى شود نور است و لكن لازمه اين نور اثرى بنام سايه است).
موجود مطلق اوست و از اوست آنچه بدون واسطه پديد آمده كه عبارت باشد از (عقل اول) كه وجودش ابداعى است. پس از آن (عقول فعاله و نفوس فلكيه) است و اين سلوك عقلى كه از مبدأ اول شروع شده و به اين اثر يعنى معلول اول قصد اول اطلاق مى شود و وجه تسميه آن اين است كه ترتيب ضرورى بدون واسطه بين مبدء اول و معلول اول وجود دارد وكنم اين ترتيب عقلى در عبارت نمىگنجد. اين است آن خير محضى كه شائبه شر در آن متصور نيست و در لسان شرع به (قضاء الهى) تعبير شده است به جهت اينكه اين حكمى ثابت و مستمر و بر سنن واحد است و به همين ترتيب است آنچه از عقولى كه يكى پس از ديگرى بعد از عقل اول صادر مى گردد.
و لكن آنچه كه از منبع فيض و قبول امر دور است، گرچه خير در او بواسطه دخولش در حيطه وجود غالب است و لكن آن خير غالب چون كه مبادى او زياد و اسبابش متباين گرديد از اين تباين و كثرت، اندك شرى به صورت تصادف لازم

(1) - سوره بقره، آيه 185.
(١٦٤)
مفاتيح البحث: الإختيار، الخيار (1)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 159 160 161 162 163 164 165 167 169 170 171 ... » »»
الفهرست
الرقم العنوان الصفحة
1 مقدمه مؤلف 9
2 مقدمه كتاب 11
3 قضاء وقدر وخود شناسى 13
4 قضاء وقدر وخداشناسى 13
5 قضاء وقدر ومعاد شناسى 14
6 قضاء وقدر وحقوق واخلاق 14
7 قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات 15
8 1 - اهميت مسألة قضاء وقدر 21
9 2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين 25
10 3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا 29
11 واژه قضاء 29
12 واژه قدر 30
13 4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن 37
14 5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار 45
15 قسمت اول 50
16 قسمت دوم 51
17 خلاصه بحث 60
18 تحليلى درباره افعال اختيارى انسان 61
19 كمال وخير 63
20 جبر واختيار واخلاق 66
21 امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى 68
22 طرح يك اشكال مهم 69
23 امر بين الامرين از ديدگاه عرفان 84
24 نظريات ماديين ونقد آن 94
25 6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام 97
26 الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى 97
27 ب: قضاء وقدر علمى وعينى 100
28 ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 103
29 توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى 104
30 نظريه اول 106
31 اشكالاتى كه به اين نظريه شده است 108
32 پاسخ به اشكالات 109
33 نظريه دوم ونقد آن 110
34 نظريه سوم ونقد آن 114
35 نظريه چهارم ونقد آن 114
36 7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر 119
37 8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر 123
38 اشكال 127
39 اشكال ديگر 128
40 9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر 133
41 مقدمه 133
42 مفهوم خير وشر 134
43 مفهوم خير وشر 134
44 تحليل فلسفى خير وشر 136
45 راز شرور جهان 139
46 10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر 145
47 فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار 157
48 ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس 161
49 2 - رسالة سر القدر 169
50 ترجمه رساله سر القدر 173
51 مقدمه اول 174
52 مقدمه دوم 174
53 مقدمه سوم 175
54 نتيجه بحث 175
55 3 - الرسالة في القضاء والقدر 181
56 ترجمه رساله قضاء وقدر 201
57 مقدمه 201
58 انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است 202
59 مبادى اراده 211
60 غايت فعل عابث ونائم 212
61 پاسخ به يك اشكال 213
62 نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف 216
63 خلاصه بحث فوق 216