قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١١٣

قضاء وقدر ، جبر واختيار (فارسي) - دكتر محمد مهدي گرجيان - الصفحة ١١٣

ظلم آرى، مدبرى، جف القلم * عدل آرى، برخورى، جف القلم تو روا دارى روا باشد كه حق * همچو معزول آيد از حكم سبق!
كه ز دست من برون رفته است كار * پيش من چندين ميا چندين مزار بلكه آن معنى بود جف القلم * نيست يكسان نزد او عدل و ستم اين تفسير، گر چه في حد نفسه، منطقى و اصولى است، اما با ظواهر آيات و رواياتى كه در باب قضاء و قدر حتمى و غير حتمى، وارد شده است، انطباق كامل ندارد.
مثلا رواياتى كه در باب (بداء) در مورد ذبح حضرت اسماعيل آمده و يا اخبارى كه در باب اجل و تقسيم آن به مسمى و غير مسمى وارد شده است و يا ادعيه اى كه در شبهاى قدر و غيره به اين مضمون مى خوانيم: (اللهم اجعل فيما تقضى وتقدر من الامر المحتوم وفيما تفرق من الامر الحكيم في ليلة القدر وفى القضاء الذى لايرد ولا يبدل ان تكتبنى من حجاج بيتك الحرام..) (1) (خدايا! در قضاء و قدر حتميت و در كار حكيما نه اى كه در شب قدر، يكسره مى كنى و در قضايى كه رد و تغيير ندارد، اين حقيقت را قرار بده كه من از حجاج خانه ات باشم).
و يا در مورد رواياتى كه در مورد رفع بلا از قوم يونس به خاطر توبه و بازگشتشان به سوى خدا وارد شده است (2) و همچنين با رواياتى كه در مورد تأثير صدقه، صله رحم، دعا و غيره وارد شده است، انطباق تا مى ندارد، همه اين روايات تأييد مى كنند كه مقصود از قضاء حتمى و غير حتمى، همان است كه در نظر اول، بيان گرديده است.

(1) - مفاتيح الجنان، از ادعيه شب قدر.
(2) - قسمتى از اين روايات، در جلد 4 بحار الانوار مجلسى، باب بداء ونسخ، ص 92 - 132 آمده است.

(١١٣)

مفاتيح البحث: كتاب بحار الأنوار ⁽¹⁾

الفهرست

الرقم	العنوان	الصفحة

1	مقدمه مؤلف	9
2	مقدمه كتاب	11
3	قضاء وقدر وخود شناسى	13
4	قضاء وقدر وخداشناسى	13
5	قضاء وقدر ومعاد شناسى	14
6	قضاء وقدر وحقوق واخلاق	14
7	قضاء وقدر وشناخت صحيح آيات وروايات	15
8	1 - اهميت مسألة قضاء وقدر	21
9	2 - تاريخچه قضاء وقدر در ميان مسلمين	25
10	3 - مفهوم قضاء وقدر لغة واصطلاحا	29
11	واژه قضاء	29
12	واژه قدر	30
13	4 - تبيين فلسفى بحث قضاء وقدر ونظرات پيرامون آن	37
14	5 - رابطه قضاء وقدر با مسألة جبر واختيار	45
15	قسمت اول	50
16	قسمت دوم	51
17	خلاصه بحث	60
18	تحليلى درباره افعال اختيارى انسان	61
19	كمال وخير	63
20	جبر واختيار واخلاق	66
21	امر بين الامرين از ديدگاه فلسفى، كلامى واخلاقى	68
22	طرح يك اشكال مهم	69
23	امر بين الامرين از ديدگاه عرفان	84
24	نظريات ماديين ونقد آن	94
25	6 - اقسام قضاء وقدر ونظريات در محل كلام	97
26	الف: قضاء وقدر تكوينى وتشريعى	97
27	ب: قضاء وقدر علمى وعينى	100
28	ج: قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	103
29	توجيه وتبيين قضاء وقدر حتمى وغير حتمى	104
30	نظريه اول	106
31	اشكالاتى كه به اين نظريه شده است	108
32	پاسخ به اشكالات	109
33	نظريه دوم ونقد آن	110
34	نظريه سوم ونقد آن	114
35	نظريه چهارم ونقد آن	114
36	7 - بداء در آثار اسلامى وارتباط آن با قضاء وقدر	119
37	8 - نقش عوامل معنوى درحوادث از ديدگاه قضاء وقدر	123
38	اشكال	127
39	اشكال ديگر	128
40	9 - خير وشر در جهان وارتباط آن با قضاء وقدر	133
41	مقدمه	133
42	مفهوم خير وشر	134
43	مفهوم خير وشر	134
44	تحليل فلسفى خير وشر	136
45	راز شرور جهان	139
46	10 - فايده اعتقاد به قضاء وقدر	145
47	فهرست ضمائم 1 - القول في قضائه وقدره على سبيل الاختصار	157
48	ترجمه بحث قضاء وقدر از انتهاى رساله عرشيه شيخ الرئيس	161
49	2 - رسالة سر القدر	169
50	ترجمه رساله سر القدر	173
51	مقدمه اول	174
52	مقدمه دوم	174
53	مقدمه سوم	175
54	نتيجه بحث	175
55	3 - الرسالة في القضاء والقدر	181
56	ترجمه رساله قضاء وقدر	201
57	مقدمه	201
58	انسان، فاعل كارهاى اختيارى خود است	202
59	مبادى اراده	211
60	غايت فعل عابث ونائم	212
61	پاسخ به يك اشكال	213
62	نقد نظريه حسن يا وجوب تكليف	216
63	خلاصه بحث فوق	216