5. تربيت و آزاد سازى:
هنگام ظهور اسلام، بردگى در سراسر جهان آن روز - حتى در مهد تمدن آن زمان يعنى يونان و روم - رواج داشت، و چون لغو و از بين بردن كامل چنين پديدهء گسترده اى به يك باره مقدور نبود، اسلام از راههاى مختلفى زمينهء لغو تدريجى آن را فراهم ساخت.
بدين ترتيب كه از يك طرف راههاى برده گيرى را تقليل داده و آن را محدود ساخت. از ديگر سو، آزاد سازى بردگان را كفارهء بسيارى از گناهان و خطاها و ترك عمدى يا غير عمدى واجبات عبادى مانند كفارهء خوردن روزه و... قرار داد و از اين رهگذر وسايل آزادى آنان را فراهم ساخت. از طرف سوم پيامبر اسلام به مسلمانان توصيه كرد كه با بردگان (همچون عضوى از خانواده) رفتار انسانى داشته باشند و دستور داد صاحبان بردگان از غذاهايى كه خود مى خورند و از لباسهايى كه خود مى پوشند، به آنان نيز بدهند.
از اين گذشته، آزاد كردن بردگان را آنچنان داراى ارزش و ثواب و فضيلت معرفى كرد كه در روايات ما بسيارى از اعمال صالحه، از نظر كثرت ثواب و فضيلت، به آزاد كردن بردگان تشبيه گشته و از اين طريق، مسلمانان به اين كار تشويق شده اند. مجموع اينها ديدگاه اسلام را در مورد بردگى و آزاد سازى روشن مى سازد.
" على بن طاووس " مؤلف كتابهاى معروف طرائف ولهوف (1) و شصت اثر ماندگار ديگر، ضمن اعمال ماه رمضان مىنويسد:
" على بن الحسين (عليه السلام) شب آخر ماه رمضان بيست نفر برده (يا اندكى بيشتر يا كمتر) را آزاد مى ساخت و مى گفت: خداوند در هر شب رمضان، هنگام افطار هفتاد هزار نفر از اهل دوزخ را از عذاب آتش، آزاد مى كند، و در شب آخر به تعداد كل شبهاى رمضان آزاد كرد و مى گفت: " دوست دارم خداوند ببيند كه من در دنيا بردگان خود را آزاد مى سازم تا بلكه مرا نيز در روز رستاخيز از آتش دوزخ آزاد سازد ".