با توجه به اين نياز و مسئوليت است كه ساعات پر قيمت امام مصروف تعليم و تهذيب، و صرف آموزش و پرورش و ساختن زمينه‌هاى فكرى و فرهنگى گردد. هر چند در قالب دعا و در محتوا و شكل راز و نياز بوده باشد چون ضمن بررسى دعاها مشاهده مى كنيم كه اين ادعيه نمى توانند دعاى محض و تنها نيايش عادى طبق معيارهاى معمولى و عرفى بوده باشند بلكه در ضمن دعاها يك سلسله مسائل علمى و حساس ترين مسائل حقوقى، روانى و تربيتى را بازگو مى كند.
امام دهها قرن قبل از كشف جاذبهء نيوتن از وزن نور و هوا سخن به ميان مى آورد و به آن توجه مى دهد. در جايى كه به پروردگار خود عرض مى كند " سبحانك تعلم وزن السموات، سبحانك تعلم وزن الأرضين، سبحانك تعلم وزن الشمس والقمر، سبحانك تعلم وزن الظلمة والنور، سبحانك تعلم وزن الفيئى والهواء ".
پروردگارا! منزهى تو كه وزن زمين و آسمان، وزن خورشيد و ماه، وزن ظلمت و نور، وزن سايه و هوا را مىدانى تو از هر چيز و از هر نوع شرك منزه و پاك هستى....
پيش از پاستور امام سجاد (عليه السلام) قبل از اينكه پاستور كاشف ويروس ميكروب، عامل انتقالى بودن آب را در بيمارى و با، بيان نمايد در جائى ضمن دعاى 27 به مرزبانان كشور و دشمنان خاك پاك اسلامى اين چنين دعا مى كند: " أللهم وامزج مياههم بالوباء، وأطعمتهم بالأدوا " بار خدايا! با قدرت خود آب آشاميدنى دشمنان اسلام را با بيمارى و با، بياميز و خوراكشان را با آفتهاى مختلف، ممزوج فرما...
3. جرئت بى نظير:
در بررسى روحيات امام (عليه السلام)، جرئت بى نظير و شهامت فوق العادهء او قابل ذكر است.
دربارهء بسيارى از مردم سلحشور يا برخى از شجاعان و انقلابيون ديده يا شنيده شده است كه با يك وعدهء تهى يا يك ارعاب و تهديد و تطميع خالى، و با يك شستشوى مغزى يا با مواجه شدن با صحنه‌هاى دلهره انگيز و شكنجه، تغيير مسير و تاكتيك داده يا قدرت